Kararlarının Altında Kim(ler)in İmzası Var?

Gün içinde en basit kararlarımızdan geleceğimizle ilgili önemli olaylara kadar hayatımız boyunca pek çok karar alıyor ve uyguluyoruz. O gün ne giyeceğimizden tutun da mesleğimize, evleneceğimiz kişiye kadar geniş bir skala. Peki… Bu kararları gerçekten hür irademiz ve bilinçli zihnimizle kendimiz mi veriyoruz yoksa işin içinde bilmediğimiz ya da pek farkında olmadığımız başka mekanizmalar mı var?

Bilinçaltı

Bu soruların cevaplarının peşine düştüğümde son yılların fenomen kavramı ile karşılaştım. Nam-ı diğer “Bilinçaltı”. Hızlı gelişmelere sahne olan sinir bilimcilerin insan beyninin çalışma sistemi üzerine yaptığı keşifler sayesinde çok iyi tanıdığım (daha doğrusu tanıdığımı sandığım) ben, kafamda deli sorular misali “ben kimim”e doğru gitmeye başladı.

Meğer ben ne kalabalıkmışım…

Kişi kendinden bilir işi misali örneği de kendimden vererek anlatayım. Giyim tarzı olarak spor, salaş ve rahat kombinasyonları severim. Ama çoğu alışveriş maceram, hiç tarzım olmayan gayet klasik ya da hanım hanımcık şeyler aldığımı görerek “Allah Allah ben bunu nasıl aldım ki?!” diye şaşırarak biterdi. Sonuçta evden çıkarken düşündüğümle eve döndüğümde elimde olan pek uyuşmazdı.

Ne zaman şu meşhur bilinçaltımla haşır neşir olmaya başladım bu düğümler de çözülmeye başladı. Çocukken bu tür alışverişlere doğal olarak annemle giderdik, annem tercihi kendi tarzında yapardı ve itirazım hep şu cümleyle susturulurdu:

“O ne öyle zibidi gibi… Bak ne güzel oldu hanım hanımcık.”

Sonrasında da hep bu “hanım hanımcık” kalıbı üzerinden müdahalelerle (şunun kızısın, elalem ne der vs vs) bilinçaltıma kazınan bu cümle ben ne zaman alışverişe çıksam devreye girmiş ve benim yerime alışverişlerimi hep annem yapmaya devam etmiş. Bunun gibi kimler kimler var daha. Aile büyükleri, öğretmenlerim, komşu teyze, arkadaşlarım, içine doğduğum çevre ve onun kültürü… Bu liste uzar gider.

Sistem çok net işliyor.

Bilinç; düşünme, plan yapma, problem çözme (analitik zihin), seçim yapma, yargılama, dürtü kontrol merkezi yani mantıklı beynimiz dediğimiz kısım. Ama sinir bilimcilerin “bilinç” dediği, alnımızın hemen arkasında yer alan prefrontal korteks yani mantıklı beyin biz dünyaya geldikten yaklaşık altı yıl sonra gelişimini tamamlıyor. Yani devrede değil. Bilinçaltı ise daha ana karnından itibaren kayıt almaya başlıyor ve bilinç devreye girene kadar gelen tüm bilgileri hiçbir filtreye tabi tutmadan (özellikle de otorite kabul ettiği kaynaklardan gelenleri) kayıt etmeye başlıyor. Sözün özü senin beyninde sana ait olmayan ama kesin kabul gören pek çok kalıptaki düşünce işte bu yaşlarda kendimizle ve çevremizle ilgili “inançlarımız” halinde yerini alıyor ve bilinçaltı yeri geldiğinde bunları bizim için pek güzel kullanıyor.

Fark Edişler

Ne zaman bunu farkettik, artık bu bilinçaltının değil bilincin güdümüne giriyor ama bu fark edişler öyle kolay olmuyor. Biraz çaba ve süreklilik istiyor. Ve bilinçaltını iyi bilmek, çalışma sistemini anlamak size “kendiniz olma” fırsatını veriyor.

Yazımı C.G. Jung’un bir sözüyle bitireyim:

“Siz bilinçaltınızı bilince dönüştürene kadar o sizi yönetmeye devam edecek ve siz ona kader diyeceksiniz.”

Handan Önder