Dünya ülkeleri (Antartika hariç) ve küçücük ülkemiz (KKTC) ilk kez karşılaşılan, hiç de alışık olmadığımız Koronavirüs sürecini yönetmeye çalışırken, alışılmadık tedbirleri de maalesef düşünmek durumundayız.
Turizm sektörü gözlüğü ile bakarken yaşanan süreçleri değerlendirmek ve bu süreçleri ileriye olumlu bir şekilde taşımak hepimizin esas misyonu olmalı. Açıklanan ekonomik tedbir paketi, ülkenin içerisinden geçtiği durum düşünüldüğünde nasıl bir tavır sergileneceği konusunda büyük önem arz ediyordu.
Hükümetin olası tercihleri ne olabilirdi?
Böylesi bir olağanüstü ve alışık olmadığımız bir pandemi karşısında ne yapabilirdi hükümet?
Birincisi, aynen bizim ülkemizde olduğu gibi olayın tamamı ile bitmesini beklemek ve daha sonra siyasi ve ekonomik sistemin yeniden gündelik akışına geçmesini dilemek.
Ne yazık ki yeryüzünde hiçbir sağlık otoritesi, iş insanı ya da hiç kimse bu olayın ne zaman biteceğine dair kesin bir cümle kuramıyor. Bu yüzden yaşanacak olan krizin boyutu çok ama çok daha derin olacak gibi görünüyor. Gerçekten yanılmayı çok isterim.
İkincisi ise, eğer ekonominiz güçlü ise global pandeminin olası sosyal ve ekonomik etkilerini hızlı tedbirler alarak, genelde hiçbir şey olmamış gibi iş dünyasının bu dönemi faaliyet halinde geçirmelerini sağlamak. Çin, Güney Kore bu anlamda başarı hikâyesi yazdılar.
Turizm sektöründe Multiplier ve Chain Effect
Yıllardır üzerini basa basa söylediğimiz bir şey var; turizm sektörü öylesine büyük bir endüstri ki yarattığı iç ve dış sektörel dinamikleri ile en büyük servis, yani hizmet sektörü oyuncusu. Kaybolacak olan bir alt sektör, yalnız kendisini yok etmeyerek, başka sektörlerin de iş dünyasından yok olmasına sebep olacaktır.
Biz buna iş dünyasında chain effect yani zincir etkisi de diyoruz. Bu yüzden küçücük esnaftan, küçük ve orta ölçekli işletmelere (KOBİ) turizm sektörümüzde son derece ihtiyaç duyulmaktadır.
Peki bu nasıl olur?
Özel, kamu bankaları ve merkez bankasının doğru inisiyatif ve karar almaları neticesinde gerçekleşir. Bankacılıkta risk faktörleri, parasal genişleme için ortaya konulacak olan etkin kararlar alınması gerekli ve ülkenin bütününü düşündüğümüzde kaçınılmaz bir mekanizmadır.
Eğer bir risk var ise bu karar mekanizmalarını hareket ettirecek olan siyasi erktir. Parasal genişleme ve kamu maaşlarını belli bir seviyede tutarak ayrıca özel sektör istihdamların kaybedilmeden yapılması gereklidir.
Parasal genişleme ve sektöre verilecek destek bir yana, istihdamı etkilemeyecek şartı ile verilecek olan bu destek miktarı, özel sektöre mayıs ayı sonuna kadar ayda 1500 TL olarak belirlendi. Ancak bir koşul ile, üçüncü dünya ülkesi vatandaşları, otel ve casinolarda çalışanlar hariç tutuldu.
Hem insan haklarına sığmayan bir davranış hem de güven unsurundan uzak, istihdam ve çalışma hayatına ayırımcılık getiren bir yaklaşım sergilendi.
Ne oldu?
Sonuç ortada ve bunun olumsuz yansımalarını sosyal hayatımızda en yakın bir zamanda yaşayacağız. Gerçi bu hatadan dönülmeye çalışılıyor ama bekleyip göreceğiz.
Evine ekmek götüremeyen insan her türlü olumsuz davranışın içerisine girebilir. Esas endişe burada.
Temel amaç aslında ekonominin zararlarını minimize etmek, ayrıca üretimde aktif rol alan kişilerin hayatlarını geçindirmenin asgari koşullarını da bulmaktan geçmektedir. Anlayacağınız devlet, işletmelerin giderlerinin bir kısmını yaratılan sistem içerisinde üstlenirken bunda adil olmak durumundadır. Hizmetler sektörünün sosyal mesafe koyma tedbiri nedeniyle en çok olumsuz etkilenecek, Kuzey Kıbrıs ölçeğinde turizm ve eğitim sektörlerinin olduğunun farkındayız. Peki devlet yeteri kadar farkında mı?
Türkiye ve ülkemiz bu durumdan nasıl etkilenecek?
Dünyanın en önemli danışmanlık şirketlerinden olan Kearney, salgının Türkiye ekonomisine etkisiyle ilgili 3 senaryo çizdi: V tipi etki, U tipi etki ve L tipi etki. Şimdi sizlere bunları aktarıyorum.
V Tipi Etki Senaryosu ve Yaşanacaklar
COVID-19’un ekonomiyi 2-3 ay etkileyeceği “V Tipi Etki” senaryosunun gerçekleşmesi durumunda salgının gayrisafi yurtiçi hâsıla (GSYH) üzerindeki etkisi yüzde 3-5 ile sınırlı kalacak. Bu senaryo, büyük ekonomiler ve Türkiye’nin ana ticaret ortaklarında salgının önümüzdeki birkaç ay içinde kontrol edilmesinin gerekliliği üzerinde duruluyor.
V tipi etkinin gerçekleşmesi durumunda bütün dünyada gayrisafi yurtiçi hâsılalar (GSYH), geçen yıla yakın seviyelerde gerçekleşecek. Turizm 2. yarıda toparlanabilir. Seyahat ve turizm sektörleri sert darbe alacak ama ikinci yarıdan itibaren toparlanmaya başlayacak. Gecikmiş tüketim yılın ikinci yarısında patlayacak.
U Tipi Etki Senaryosu
Salgının 4-5 ay sürmesini içeren “U Tipi Etki” senaryosunda ise GSYH yüzde 6-8 oranında daralacak. Bu senaryo salgının bazı ülkelerde kontrol altına alınırken bazılarında sürmesini, ikinci çeyrekten itibaren ise daha güçlü bir küresel işbirliği yapılmasını öngörüyor. Kısaca Turizmde 2020 kayıp yıl. U tipi etki senaryosunda COVID-19 salgısının küresel ekonomiye olumsuz etkisi mart ortasından temmuz ortasına kadar etkili olacak. Etki sert olmakla birlikte yönetilebilir seviyede kalacak. Bazı sektörler yılın ikinci yarısı itibarı ile düzelmeye başlayacak.
L Tipi Etki Senaryosu
En kötü senaryo olan “L Tipi Etki”nin gerçekleşmesi durumunda ise Kearney analistleri; GSYH’nın yüzde 14-16 oranında daralmasını öngörüyor. L tipi etki senaryosunda virüsün kontrol altına alınmasında eşgüdüm sağlanamayacak. L tipi etki 9 aydan fazla sürecek. L tipi: Turizm çöküşe sürüklenir.
Seyahat ve turizm sektörleri çöküşün eşiğine sürüklenecek. Bütün sektörlerdeki şirketler çok olumsuz etkilenecek, iflaslar gündeme gelecek. Tüketim temel ihtiyaç ürünlerine odaklanacak.
Türkiye`deki şirketlere COVID-19 salgısının etkilerinden korunmak için kurum politikalarını gözden geçirmeleri ve uygun, uygulanabilir, esnek planlar oluşturmaları çağrısı yapan Kearney Türkiye Partneri Sean Wheeler, odaklanılması gereken 5 alanı şöyle sıraladı:
-
- İnsan Kaynakları Yönetimi
-
- 2-Tedarik Zinciri ve Planlaması
-
- 3-Faaliyetler
-
- 4- Nakit Likidite
-
- 5- Paydaş Yönetimi ile Müşteri Memnuniyeti
Hepinize sağlık dolu günler dilerim.
Prof. İsmet Esenyel
No Comments