Psikoloji

Mahremiyet Eğitimi

6 Nisan 2021

Yazı: Mahremiyet Eğitimi | Yazar: Tuğba Özgen

Merak etmek ile başlar tüm öğrenme, kişisel gelişim.

Nerede? Nasıl? O kim? Ben kimim?

Gibi sorular yaş ile gelişir, değişir ve yanıt buldukça öğrenmeye, öğrendikçe daha çok sormaya ve gelişmeye devam ederiz. En çok soru sorulan dönem de kuşkusuz çocukluk dönemidir. Özellikle okul öncesi dönemde sorular üst üste gelir ve bir soru defalarca sorulabilir. Bazen ebeveynler çocuğun bir soruyu neden tekrarla sorduğunu anlamasa da çocuk için önemi fazladır. Öğrenmek ve öğrendiğinden de emin olmak ister. Hatta bazen sorduğu sorular ile ebeveynleriyle ilişki kurar ve onları küçük testlere sokarak güven ilişkisini geliştirir. Her seferinde sorduğu soruya aynı cevabı alıyor mu? En önemlisi de her sorusu sabırla cevaplanıyor mu?

Sorular 3-4 yaşlarına geldiğinde biraz daha komplike bir hâl alabilir fakat buradaki komplike durum çocuklar için değil genelde aileler içindir.

Çocuk aklına geleni, gördüğünü, duyduğunu hiç filtrelemeden sorar fakat ebeveynler o an hangi cevabın doğru ve çocuğun işine yarar şekilde olacağı konusunda çelişkiye düşerler, genellikle de konu cinsellik olduğunda.

Nereden başlamak doğru? Neyi, ne kadar anlatmak doğru? Yaşına uygun anlatım nasıl olabilir?

Gibi birçok soru gelir akla. Tüm bu soruları bir kenara bırakıp çocuğa ilk öğretilmesi gereken özel alanlarıdır. Özel alanı, çocuğa, yaşına uygun anlatıp çocuktan gelen sinyallerle mahremiyet eğitimi vermeye başlamak çocuk için işlerin daha kolay ilerlemesini sağlayacaktır.

Doğru Zaman Çocuğun Belirlediği Zamandır

Okul öncesi dönemde mahremiyet eğitimi çocuğun kendi fiziksel özellikleri, karşı cins ile farklılıklar, bedensel sınırlar, iyi ve kötü davranışları öğretmek amaçlıdır. Bunları öğretmek için de en doğru zaman çocuktan sorular gelmeye başladığı zamandır. Genellikle bu sorular yeni bir kardeş geleceği zaman “Kardeşim nasıl oldu?” veya “Ben nereden/nasıl geldim?” şeklindedir. Bu tür sorulara “Leylekler getirdi” şeklinde cevaplar vermek doğru değildir. Yaşına uygun şekilde doğru cevaplar vermek ve merakını gidermek daha doğru olacaktır.

❗️Ayrıca çocukların sorduğu sorulara “ayıp” cevabını vermek suçluluk duygusunu yaratacağından bu tür söylemlerden de kaçınmak gerekir.

Mahremiyet denince akla ilk gelen genellikle cinsellik ile ilgili kavramlardır. Fakat mahremiyet eğitimi cinsellikten daha kapsamlı, kelime anlamı olarak baktığımızda “özel, kişisel gizlilik” anlamlarını karşılamaktadır. Çocuğa da ilk olarak kelime anlamından başlayarak, yani özel olan nedir onu tanımlayarak bir eğitim vermek daha sağlıklıdır.

Kendi sınırlarımız içerisinde olan her şey bizim özelimizdir. Duvarlarla sınırlı olan odamız özelimizdir, bize ait olan düşüncelerimiz, sırlarımız özelimizdir, beden sınırlarımızın olduğu derimizle kaplı her bölgemiz özelimizdir. Tüm bu örneklere bakıldığında aslında bizim belirlediğimiz noktalar arasındaki tüm alanlar özeldir, mahremdir. Başkasının bu alanlara erişimi için her zaman izin gereklidir, bedenimize biri dokunmak istediğinde alması gereken bir izin vardır, “Seni öpebilir miyim?”, “Sana sarılabilir miyim?” gibi.

Çocuk Keşfederek Öğrenir

Toplum arasında özel alan olarak kullandığımız kelime genellikle cinsel organlarımızı kapsar. Oysa ki bedenimizin tümü özel alanımızdır. Çocuğa bunların farkı özellikle şu şekilde aktarılmalıdır:

“Bedenimizin tüm alanları özeldir, biri dokunmak için izin almalıdır. Fakat izin aldığında dahi görmelerine müsaade etmeyeceğimiz, sadece kendimizin ve anne babamız ile gerektiğinde öğretmen ve doktorun bizi rahatsız etmeyeceği şekilde (sağlık, bakım gibi amaçlarla) görmesine izin vereceğimiz bölgelerimiz vardır” diyerek çocuğa detaylı bir açıklama yapmak gerekir (Taşçı, 2010, s. 127).1

‼️ Bu açıklamada dikkat edilmesi gereken bir diğer konu ise cinsel organ isimlerini doğru kullanmak ve bedenimizdeki yerlerini göstererek çocuğa anlatmaktır.

Çocuk Kendi Bedenini Fark Etmeli

Çocuk annesinin göğsüne dokunmak isteyebilir, kendisinin veya karşı cinsin cinsel organına bakmak isteyebilir, tüm bu davranışlar merak kaynaklıdır. Kendisine dokunduğunda oluşan haz duygusu da alt değiştirme ile 0-2 yaş arası başlar. Sonrasında gelen tuvalet eğitimi ile çocuk cinsel organlarını farkeder ve merak eder. Ebeveyn kontrolü ile kendi bedenini incelemesi ve bu dönemde sorularının cevaplanması oldukça önemlidir.

İlerleyen yaşlarda mastürbasyon davranışları ortaya çıkabilir ve bu çözülmesi gereken bir durum olmaması ile beraber parmak emme, tırnak yeme gibi davranışlardan farksızdır. Fakat sıklaşan mastürbasyon eylemi fark edildiğinde aile süreci bir süre takip etmelidir.

Ne Zaman Yardım Alınmalı?

Çocuklar bir sıkıntı yaşadığında, kaygı veya korkularının arttığı bir süreçten geçiyorsa bazen mastürbasyon sıklığı artabilir. Çocuklarda işlevselliğini azaltacak sıklıkta yapılan mastürbasyon kaygıyı bastırmak için kullanılıyor olabilir. Bu gibi durumlarda aile süreci takip etmeli, uzun süreli bir durum olduğunda ise yardım almalıdır.

Çocuğu merakını gidermesi için soracağı sorular konusunda cesaretlendirmek önemlidir. Çocuk merak eder ve merakını gidermek için de sorular sorar. Sorduğu soruları doğru kişiye sorup doğru cevapları alabileceği en güvenilir kaynak da ebeveynleridir. Çocuğun neyi yanlış anladığını veya tam olarak neyi öğrenmek istediğini anlamak için “Sence cevabı ne olabilir?” diye soruyu ona yöneltmek ilk adım için faydalı olabilir. (Güneş, 2017)2

Biz çocuğu engellediğimizde, ayıplayıp kızdığımızda merakı devam edecek, hatta cevabını alamadığı için anlam veremeyip daha çok merak etmeye devam edecektir. Bu noktada farklı yollara başvurup başka kişilerden bilgi toplamaya başlayacaktır. Bunun tam tersi senaryo ise merakını ketleyip susması olacaktır. Sustuğu zaman ise hiçbir bilgiye erişemeden büyüyecek, özel alanları ihlal edilmesi durumuyla karşılaştığında da kendini koruma konusunda problem yaşayacaktır.

Bu noktada mahremiyet eğitimi, çocuğun kendini tanıması, mahrem bölgelerini bilmesi ve merak ettiği soruları doğru kişilere sorması için cesaretlendirilmesi uygun yaş diliminde ailesi tarafından verilmesi gereken önemli bir konudur.

 
 
Psikolog Tuğba Özgen

 
 

Referanslar ve Kaynakça:
  1. Güneş, A. (2017). Cinsel İstismar Olgusu ve Mahremiyet Eğitimi. The Journal of Humanity and Society, 7(2), 2017, 45-70. DOI: 10.12658/human.society.7.14.M0206    ⇡⇡⇡
  2. Taşçı, A. İ. (2010). Cinsel Eğitim. İstanbul: İz Yayıncılık.    ⇡⇡⇡

BEĞENEBİLECEĞİNİZ İÇERİKLER

2 YORUMLAR

  • Yanıtla İrem Savaş 10 Nisan 2021 at 11:17

    Tuğbaa, kalemine sağlık. Nasıl bilgi dolu ve aslında hepimizin yoğunlaşması gereken konuları kaleme almışsın.

    En büyük soru işaretleri günümüzde bunlar sanırım çocuk yetiştirme aşamasında. Çok keyif aldım ve bilgilendim.

    Bir sonraki yazını heyecanla bekliyorum 😍

  • Yanıtla Tuğba Özgen 22 Nisan 2021 at 02:13

    Teşekkür ederiim 😍

  • Cevap Yaz

    Yazı: Pembeden Yeşile Bütünlük | Yazan: İrem Savaş
    Girne Antik Liman
    Girne Antik Liman
    Öykü: Umarım Bu Gece Öldürülmem | Yazan: Didem Çelebi Özkan