Albert Einstein “Tanrı zar atmaz” sözüyle inandıklarının tersini ortaya koyan bilimsel gerçeklere karşı çıkmıştır. Okuryazar olmayan Erzurumlu Âşık Sümmani ise “Bir Günümü Yüz Bin Zara Yazmışlar“* diyerek hissettiği bu gerçekliği, biraz sitem ederek dile getirmiştir. Yirminci yüzyılın meşhur bilim adamı sağduyuya ters atom altı dünyasının kurallarını reddederken, deneyle, akademia ile ilişkisi olmayan bir çoban, derin kavrayışıyla insanı hayrete düşürüyor.
Çıldırtan bir paradoks, imanları sarsan yeni bir şeytan (!)
Bir sanatçı ile bir bilim adamı karşı karşıya. Biri kanıtlara, ötekisi sezgilerine göre tavır alıyor. Bir zamanlar evrenin bir saat gibi işlediği, geleceği bilmenin bilgi meselesi olduğu (Newton-Laplace Evreni) bilimin kuralıydı. Albert Einstein da kesinliğe, ispatı yapılan yasalara inanıyordu. Lakin gün geldi, düzen bozuldu. Mikro âlemde (atom altı dünyada) şeylerin durumunu bilmek fırtınaya yakalanmış geminin durumundan farksız gözüküyordu. Hızını hesaplarken konumu kayboluyordu. İşiniz ihtimallere/şansa kalıyordu. Oysa evrende yasalar vardı. Bütün bu düzen rastgele meydana gelmiş olamazdı. Tanrı zar atıyor olamazdı. Çıldırtan bir paradoks, imanları sarsan yeni bir şeytan (!) orta yerde meydan okuyordu.
“Hayal gücü bilgiden daha önemlidir.”
Albert Einstein ile aşağı yukarı aynı zaman diliminde yaşamış Erzurumlu Aşık Sümmani’nin ise kuantumlar dünyasının gizemini iliklerine kadar hissederek kavradığını şiirlerinden anlıyoruz. Yazımızın konusu olan mısrada, gerçek yaşam, atom altı dünyadan farksız olarak tasvir edilmiştir. Günümüzün en başat fizik problemlerinden biri olan Görelilik ve Kuantum teorilerini birleştirmeyi en azından düşünce boyutunda başarmıştır.
Sümmani, rüyasında gördüğü Gülperi’ye kavuşmak için ülkeleri (İran, Afganistan, Gürcistan, Hindistan…) dolaşır. Hayali sevgilisine yazdığı şiirleri saz eşliğinde okur. Bir yaşam hiç var olmayan bir sevgili için çalıp söylemekle, bir şiir divanı yazmakla geçer. Aslında “Bir Günümü Yüz Bin Zara Yazmışlar” diyen Sümmani’nin zerreler dünyasını neden daha iyi anladığını “Hayal gücü bilgiden daha önemlidir” diyen Albert Einstein açıklığa kavuşturmuştur.
Kuantum fiziğine göre “Rüzgâr nereye ben oraya” diyenler kaybediyor.
“Tanrı Zar Atmaz” sözü bir oksimoron oldu. Bilim dünyasında hep gündemde. Kozmik arka plan ışımasının keşfedilmesiyle daha ilk anda varlığın/varlığımızın kuantum dalgalanmalar sonucu meydana geldiği, Tanrı’nın uslanmaz bir kumarbaz (!) olduğu ortaya çıktı.1 Rulet çarkı her gün, her birimiz için, yüzbinlerce kere dönüyor. Ya üzülüyoruz ya seviniyoruz. Evren, rulet çemberinin sonsuz defa döndürüldüğü/zarların her daim atıldığı devasa bir kumarhane ise teker/zar durmadan neyin bizi beklediğini asla bilemeyiz. Gerçek bir kumarhane çok sayıda tekrar sonucu günün sonunda bir ortalamanın oluşacağını ve bu ortalamanın kesinlikle lehinde olacağını bilir. Kumarbazların hep söylediği: “Günün sonunda hep kasa kazanır” kuantum mekaniğinin değişmez bir kuralıdır. Yaşamda kasa olmak istiyorsak, insanın temel bir amacı olmalı ve çabaları buna ulaşmaya yönelik olmalı. Aksi taktirde kasa değil, müflis bir kumarbaz oluruz. Kuantum fiziğine göre “Rüzgâr nereye ben oraya” diyenler kaybediyor.1
Bazılarımız olasılıklardan en iyisini seçebiliyor
Bu kadar ihtimalle karşı karşıya kalmak insanı hasta eder ve yaşamdan soğutur. Albert Einstein, bütün bu belirsizliğin arkasında temel bir gerçeklik bulunduğunu, saklı değişken kuramıyla çözüm aradı. Daha sonra bunun yanlış olduğunu kabul etti.1
Bence bu sav doğrudur. Gizli değişken insan iradesidir ve hiçbirimiz zarların sonucu bilmesek de bazılarımız olasılıklardan en iyisini seçebiliyor diye düşünüyorum…
Hüseyin Küçükkelepçe
Notlar & Açıklamalar:
*
Ervah-ı ezelde levh-i kalemde,
Bu benim bahtımı kara yazdılar,
Gönül perişandır devr-i alemde,
Bir günümü yüz bin zara yazdılar
– Aşık Sümmani ⇡⇡⇡
1- Büyük Sorulara Kısa Yanıtlar, Stephen Hawking (Alıntı ve esinlenme) ⇡⇡⇡
No Comments