Ketojenik Diyet

Ketojenik Diyet; Atkins ve düşük karbonhidrat diyetine oldukça benzeyen, özellikle epilepsi gibi nörolojik hastalıkların tedavisinde sıklıkla kullanılan bir diyet modelidir.

Karbonhidrat alımını büyük ölçüde azaltmayı ve karbonhidratı yağla değiştirmeyi temel almaktadır. Karbonhidratlardaki bu azalma, vücudu ketoz adı verilen metabolik bir duruma sokmaktadır. Bu durum gerçekleştiğinde vücut, enerji için yağları kullanma konusunda inanılmaz derecede verimli hâle gelmektedir. Aynı zamanda karaciğerdeki yağı, beyne enerji sağlayabilen ketonlara dönüştürmektedir.

Ketojenik Diyet, kan şekeri ve insülin seviyelerinde önemli düşüşlere de neden olabilmektedir.

Ketojenik Diyet’in birden fazla çeşidi bulunmaktadır.

Bunlardan bazıları:

1. Standart Ketojenik Diyet: Çok düşük karbonhidrat, orta düzeyde protein ve yüksek düzeyde yağ içeren bir diyettir. Tipik olarak kalorinin %70’i yağ, %20’si protein ve sadece %10’u karbonhidrattan oluşmaktadır.
2. Döngüsel Ketojenik Diyet: Bu Ketojenik Diyet modelinde 5 gün ketojenik beslenme ve 2 gün yüksek karbonhidratlı beslenme uygulanmaktadır.
3. Hedefli Ketojenik Diyet: Bu modelde ise egzersiz yapan bireylerde yapılan egzersiz türüne göre diyete karbonhidrat eklenmesi sağlanmaktadır.
4. Yüksek Proteinli Ketojenik Diyet: Standart bir Ketojenik Diyet’e benzemektedir ancak daha fazla protein içermektedir. Genellikle enerjinin %60’ı yağ, %35’i protein ve %5’i karbonhidrattır.

Bununla birlikte, yalnızca standart ve yüksek proteinli Ketojenik Diyetler kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Döngüsel veya hedefli Ketojenik Diyetler daha gelişmiş yöntemlerdir ve sporcular tarafından kullanılmaktadır.

Ketojenik Diyetlerin Kilo Vermeye Etkisi

Ketojenik Diyet, kilo vermenin ve hastalıklar için risk faktörlerini azaltmanın etkili bir yoludur. Aslında araştırmalar Ketojenik Diyet’in kilo vermede düşük yağlı diyet kadar etkili olabileceğini göstermektedir.

Bu konuda yapılan 13 farklı çalışmanın incelenmesi sonucunda, çok düşük karbonhidratlı bir diyetin ardından Ketojenik Diyet’in, uzun süreli kilo kaybı için düşük yağlı bir diyete göre biraz daha etkili olduğunu bulunmuştur. Ketojenik Diyet’i uygulayan kişiler, düşük yağlı diyet uygulayan gruba göre ortalama 900 gram daha fazla kilo kaybetmişlerdir. Uygulanan Ketojenik Diyet’le tansiyon ve trigliserit değerleri de önemli ölçüde azalmıştır.

📍 Fakat unutulmamalıdır ki ketonlar uzun vadede beynin enerji ihtiyacını karşılayamamaktadır. Bu nedenle ketozis durumunun uzatılması ciddi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. Bu sebeple zayıflama amacıyla bilinçsizce uygulanan Ketojenik Diyetlerin uzun vadede oluşabilecek en önemli yan etkileri arasında karaciğer yağlanması, böbrek taşları, vitamin ve mineral eksiklikleri yer almaktadır.

İnsülin kullanan şeker hastalarında ise bilinçsizce çok uzun süre uygulanan Ketojenik Diyet sonucunda kan şekerinde ani ve tehlikeli düşüşler gözlemlenebilmektedir.

Pankreatit, karaciğer yetmezliği ve yağ metabolizması hastalığı bulunan riskli gruplardaki bireylerin Ketojenik Diyet uygulaması kesinlikle sakıncalıdır.

Ketojenik Diyet’in Hastalıklar Üzerindeki Etkisi

• Kalp hastalıkları: Ketojenik Diyet’in vücut yağı, HDL (iyi) kolesterol seviyeleri, kan basıncı ve kan şekeri gibi değerleri iyileştirmeye yardımcı olabileceği düşünülmektedir.
• Alzheimer Hastalığı: Ketojenik Diyet’in Alzheimer hastalığının semptomlarını azaltmakla birlikte ilerlemesini yavaşlatmaya yda ardımcı olabileceği düşünülmektedir.
• Epilepsi: Araştırmalar, Ketojenik Diyet’in epileptik çocuklarda nöbetlerde önemli azalmalar sağlayabileceğini göstermiştir.
• Parkinson Hastalığı: Daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmasına rağmen, yapılan bir çalışmada Ketojenik Diyet’in Parkinson hastalığının semptomlarını iyileştirmeye destek olabileceği gözlemlenmiştir.
• Polikistik Over Sendromu: Ketojenik Diyet, polikistik over sendromunda önemli bir rol oynayabilen insülin seviyelerinin düşürülmesine yardımcı olabileceği düşünülmektedir.
• Beyin Yaralanmaları: Bazı araştırmalar, Ketojenik Diyet’in travmatik beyin yaralanmalarının sonuçlarını iyileştirebileceğini öne sürmektedir.

📍Ancak, bu alanların çoğuna yönelik yapılan araştırmaların “kesin” olmaktan uzak olduğu unutulmamalıdır.

Ketojenik Diyet’te Tüketilmemesi Gereken Yiyecekler

Ketojenik Diyet uygulanırken aşağıdaki besinlerin tüketimi azaltılmalıdır veya tamamen diyetten çıkartılmalıdır.

• Şekerli Yiyecekler: Meyveli soda, meyve suyu, tatlılar, kek, dondurma, şekerleme vb.
• Tahıllar veya Nişastalar: Buğday bazlı ürünler, pirinç, makarna, tahıl vb.
• Meyve: Neredeyse tüm meyveler
• Fasulye veya baklagiller: Bezelye, barbunya fasulyesi, mercimek, nohut vb.
• Kök sebzeler ve yumrular: Patates, tatlı patates, havuç, yaban havucu vb.
• Az yağlı veya diyet ürünler: Az yağlı mayonez, salata sosları ve çeşniler
• Bazı çeşniler veya soslar: Barbekü sosu, ballı hardal, teriyaki sosu, ketçap vb.
• Sağlıksız yağlar: İşlenmiş bitkisel yağlar, mayonez vb.
• Alkol Bira, şarap, likör vb.

Ketojenik Diyet bazı bireyler için oldukça uygun sayılabilirken bazı bireylerin yaşam tarzları ve tercihleri için de sürdürülebilir olmayabilir. Bir ketojenik yeme planının sizin için uygun olup olmadığına karar vermek için yeme planınız ve hedefleriniz hakkında doktorunuz ve diyetisyeninizle konuşmanız gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki diyet, parmak iziniz gibi tamamen size özeldir.
 
 
Uzm. Dyt. Şeydanur Özpınar
 
 

Referanslar ve Kaynakça:

1. Bueno, N. B., de Melo, I. S. V., de Oliveira, S. L., & da Rocha Ataide, T. (2013). Very-low-carbohydrate ketogenic diet v. low-fat diet for long-term weight loss: a meta-analysis of randomised controlled trials. British Journal of Nutrition, 110(7), 1178–1187.
2. D’Andrea Meira, I., Romão, T. T., Pires do Prado, H. J., Krüger, L. T., Pires, M. E. P., & da Conceição, P. O. (2019). Ketogenic diet and epilepsy: what we know so far. Frontiers in Neuroscience, 13, 5.
3. Freeman, A. M., & Pennings, N. (2021). Insulin resistance. StatPearls [Internet].
4. Gershuni, V. M., Yan, S. L., & Medici, V. (2018). Nutritional ketosis for weight management and reversal of metabolic syndrome. Current Nutrition Reports, 7(3), 97–106.
5. Goss, A. M., Gower, B., Soleymani, T., Stewart, M., Pendergrass, M., Lockhart, M., Krantz, O., Dowla, S., Bush, N., & Garr Barry, V. (2020). Effects of weight loss during a very low carbohydrate diet on specific adipose tissue depots and insulin sensitivity in older adults with obesity: a randomized clinical trial. Nutrition & Metabolism, 17(1), 1–12.
6. Gunnars, K. (2022). The Atkins Diet: Everything You Need to Know. https://www.healthline.com/nutrition/atkins-diet-101
7. Klement, R. J. (2019). The emerging role of ketogenic diets in cancer treatment. Current Opinion in Clinical Nutrition & Metabolic Care, 22(2), 129–134.
8. Kosinski, C., & Jornayvaz, F. R. (2017). Effects of ketogenic diets on cardiovascular risk factors: evidence from animal and human studies. Nutrients, 9(5), 517.
9. Mawer, R. (2020). The Ketogenic Diet: A Detailed Beginner’s Guide to Keto. https://www.healthline.com/nutrition/ketogenic-diet-101
10. Paoli, A., Mancin, L., Giacona, M. C., Bianco, A., & Caprio, M. (2020). Effects of a ketogenic diet in overweight women with polycystic ovary syndrome. Journal of Translational Medicine, 18(1), 1–11.
11. Rusek, M., Pluta, R., Ułamek-Kozioł, M., & Czuczwar, S. J. (2019). Ketogenic diet in Alzheimer’s disease. International Journal of Molecular Sciences, 20(16), 3892.
12. Shilpa, J., & Mohan, V. (2018). Ketogenic diets: Boon or bane? The Indian Journal of Medical Research, 148(3), 251.
13. Westman, E. C., Tondt, J., Maguire, E., & Yancy Jr, W. S. (2018). Implementing a low-carbohydrate, ketogenic diet to manage type 2 diabetes mellitus. Expert Review of Endocrinology & Metabolism, 13(5), 263–272.