Air Fryerlar Sağlıklı mı?

Herkese merhabalar! Bir yılı daha hep birlikte geride bıraktık. Umarım yeni yıl hepimize güzellikler getirir. Bu hafta Air Fryerların, namı diğer sıcak hava fritözlerinin sağlık üzerine olan etkilerinden bahsedeceğim.

Air Fryer aslında uzun zamandır piyasada olan bir alet. Ancak sosyal medyada ani bir şekilde trend olmasıyla popüler hale geldi. Sıcak hava akımı sayesinde az yağlı ancak lezzetli kızartmalar yaptığını iddia eden bir elektrikli ev aleti. Henüz deneme fırsatım olmadı. Lezzeti hakkında net bir bilgiye sahip değilim. Ancak bir diyetisyen olarak sağlığımız açısından ne gibi yarar ve zararları var onları incelemek için buradayım.

Uzaktan bakıldığında çok az yağ ile lezzetli ve çıtır kızartmalar yapması sağlık açısından yararlı gibi duruyor. Hadi gelin bakalım gerçekten de öyle mi.

Derin Yağda Yapılmış Kızartmalar Neden Zararlı?

Air Fryerların neden bir alternatif haline geldiğini daha iyi anlatmak için önce derin yağda kızartmaların neden zararlı olduğundan bahsetmek istiyorum.

Pazar kahvaltılarında yapılmış çıtır çıtır altın sarısı rengindeki mis kokulu anne patatesine bayılırız. Maalesef ki çoğu lezzetli ve güzel besin gibi derin yağda kızarmış yiyecekler de sağlığımız için zararlıdır. Aslında bitkisel yağlar içeriğindeki değerli yağ asitleri ve vitaminler nedeniyle oldukça besleyicidir. Ancak yüksek ısıya maruz kaldığında çeşitli fiziksel ve kimyasal bozulmalara maruz kalır. Bunun sonucunda trans yağ asitleri, akrilamid, akrolein ve daha birçok kimyasal madde ortaya çıkar. Trans yağ asitleri kalp damar hastalıkları riskini artırır. Akrolein ise kızartma yağında ısının etkisiyle oluşan kimyasal bir maddedir. Yapılan deneyler sonucunda hayvanlarda düşük nabza ve yüksek kan basıncına neden olduğu saptanmıştır¹.

Derin yağda kızarmış özellikle patates gibi bol karbonhidratlı besinlerde ise akrilamid denilen bir madde oluşur. Yapılan çalışmalar sonucunda ise akrilamidin nörotoksik (sinir sistemi açısından zehirli) ve genotoksik (gen yapısını bozan zehirli madde) bir madde olduğu biliniyor. Ayrıca kanserojenik olduğu da düşünülüyor.

Günlük alınan 1 mg akrilamidin bile vücutta toksik etki gösterir. Sürekli olarak kızartma tüketen bireylerde; hiper tansiyon, obezite, kanser, bağırsak tahribatına bağlı emilim bozuklukları ve kalp damar hastalıkları daha yaygın olarak gözükürken böbrek ve karaciğerlerde fonksiyon bozulmasına bağlı büyümeler gözleniyor. Çocuklarda ise büyüme geriliğine yol açtığı düşünülüyor².

Sürekli olarak aynı yağı kullanmak yağdaki bozulmalarla oluşmuş toksik madde oranını da artıracaktır. Özellikle fastfood restoranlarında yağların çok uzun aralıklarla değiştirildiği göz önünde bulundurulursa toksik madde oranı bir hayli fazladır¹.

Air Fryer ile Kızartma Arasındaki Farklar

Air fryer ile pişmiş besinler derin yağdaki kızartmalara göre yüzde 80 oranında daha az yağ içerir. Bu da daha az kalori demek. Az yağlı olmasına rağmen çoğu tüketici lezzet açısından bir fark olmadığını belirtmiş. Yüksek ısıda yağa maruz kalmayan besinlerde akrilamid de oluşmuyor, yağda bozulmalar meydana gelmiyor. Nihayetinde trans yağ asitleri ortaya çıkmamış oluyor. Bunun yanı sıra besin değeri de derin yağda kızarmışlara göre daha yüksek. Çünkü air fryer belirli bir ısıya kadar çıkıp sabit kalıyor oysa derin yağ çok yüksek sıcaklığa kadar çıkıyor ve yiyeceklerin besin değerlerini düşürüyor.

Sağlık açısından olduğu gibi çevre üzerine de olumlu etkileri mevcut. Atık kızartma yağları oluşmadığı için su ve toprak kirliliği de önemli ölçüde azalmış oluyor. Yüzde 70 oranında enerji tasarrufu meydana geliyor. Kızartma esnasında ortaya çıkan zararlı gazlar da ortadan kalktığı için hava kirliliğini önlemede katkı sağlamış oluyor.

Biliyorsunuz ki air fry teknolojisi çok da eski sayılmaz. Bu yüzden üzerinde yapılan çalışma sayısı da bir o kadar kısıtlı. Bu yüzden air fry yüzde 100 güvenilir ve sağlıklı diyemeyiz. Zaman geçtikçe yarar ve zararlarını hep beraber göreceğiz. Şimdilik derin yağda kızartmaya göre daha masum duruyor.

Bu hafta şu sıralar oldukça popüler olan air fryerlardan bahsettik. Umarım aydınlatıcı ve okuması keyifli bir yazı olmuştur. Bir sonraki yazımda ve bir sonraki yılda görüşmek üzere hepinize sevgiler.
 
 
Dyt. Fatma Nur Erdoğan
 

Kaynakça

1. Sağlam, A., Kasapoğlu, E., (2021). Kızartma işleminin yağda serbest yağ asitliği ve oksidasyon derecesi üzerine etkileri. ABMYO Dergisi, 16(61): 1-17.
2. D. AĞAGÜNDÜZ, “Kızartma Yağlarında Oluşan Polar Maddeler: Oluşum Mekanizmaları ve Sağlık Etkileri,” In Sağlık Bilimleri Alanında Akademik Çalışmalar – II , Ankara: Gece Kitaplığı Yayınevi, 2020, pp.295-309.
3. Barbalho, S., Guiguer, E., (2019). Frying Process: From Conventional to Air Frying Technology. Food Reviews International, 35(2):1-15.