Kitap Okurken Çocuğuma Nasıl Eşlik Edebilirim?

Sizi, bilmem ama ben kitapevlerine gittiğimde vakit geçirmekten en çok keyif aldığım bölüm çocuk edebiyatıdır. Çünkü hem bir ebeveyn olarak hem de bir eğitimci olarak bu kitaplar benim yoluma bir sürü ekmek kırıntısı bırakır. Öncelikle sizinle felsefi içerikli bir çocuk kitabına bakış açısının nasıl olması gerektiği ile ilgili örnekler paylaşmak ve daha sonrasında da okuma sırasında bize eşlik edebilecek anahtar soruları ele almak istiyorum.

Bazı çocuk edebiyatı yazarları çocuklarda bulunan o saf ve yaratıcı düşünme tavrını ortaya çıkarabilmek için felsefi içerikli kitaplar yazmakta oldukça başarılıdır. Arnold Lobel’de işte bu yazarlardan birisi.

Arnold Lobel | Baykuş ve Ay

Arnold Lobel’in “Baykuş ve Ay” hikayesi bize arkadaşlık, bilgi ve doğruluk hakkında çocuklarla tartışmamız için mükemmel bir fırsat sunar. Hikaye de ay Baykuş’un evini izler. Baykuş aya eve gitmesini söyler fakat ay ne zaman bir bulutun arkasına saklansa, üzülür ve ayın dönmesini ister.

“Arkadaşlık” konusu çocukların yaşamında çok geçerlidir ve filozoflar uzun süre “Arkadaşlık nasıl felsefi bir perspektiften ele alınabilir?” konusunu tartışmışlardır.

“Dostluğun doğası nedir?”
“Arkadaşlığın kuralları nedir?”
“Bir arkadaşı ne oluşturur?”

Hepsi felsefi sorulardır. Meslektaşlar arkadaş olabilir mi –çevrimiçi yabancılar, ebeveynler, hatta ay?

Aristoteles, Immanuel Kant farklı türden dostluklar hakkında düşünmüş ve fikirler üretmişlerdir. Arkadaşlık şartlarının tartışılması, farklı arkadaşlık türleri hakkında tartışma yapmak için mükemmel bir yoldur. Bu kitap özellikle dostluktaki karşılıklılık ile ilgilidir çünkü yaşayan (kişileştirilmiş) bir hayvan cansız bir şeyle arkadaş olmak ister.

“Baykuş ve Ay” ın ele aldığı bir diğer konu; “Ne bildiğimizi nasıl biliriz?” ve “Bir şeyi gerçek yapan nedir?” sorularıdır. Baykuş, “Sana bakıyorsam ay, o zaman bana geri bakıyor olmalısın” diyor. Kant, “Bilginin gerçekliğin nesnel bir yorumu olduğunu, ancak gerçekliğin kendisi olmadığını” savunmuştu. Hikâyenin bu yönü baykuşun algıları hakkında ilginç bir tartışmaya yol açabilir. Baykuş ayın onu gerçekten görebildiğini nasıl biliyor? Ay, Baykuş’u gerçekte görebilir mi yoksa sadece Baykuş’un yorumu mu? Bu aynı zamanda doğruluk konusunu ve bir şeyi doğru yapan şeyi de gündeme getirir.

Özetle, Arnold Lobel’in hikayesin de açıklandığı gibi, Baykuş ve Ay arasındaki dostluk, çocuğunuzla, arkadaşlık kavramı ve türleri ya da bilgi ve gerçeklerle ilgili felsefi soruların bazıları hakkında tartışma başlatmak için mükemmel bir yer olabilir.

Peki kitap okurken felsefi bir sohbet oluşturmak için ne tür sorular sorabilirim?

◦ Sence bu hikaye ne hakkında?
◦ Bu kitap arkadaşlık hakkında olabilir mi?
◦ Bu hikaye de neler olduğunu 30 kelime ile anlatabilir misiniz?
◦ Bu hikaye de ne olduğunu 3 cümle ile anlatabilir misiniz?
◦ 3 kelime ile anlatabilir misin?
◦ Sadece bir kelime ile anlatmayı dene.
◦ Meta Soru: Hikaye de neler olduğunu anlatmakla, hikayenin ne hakkında olduğunu anlatmak farklı şeyler midir?
◦ Bu hikayeden ne öğrendiğimizi düşünüyorsun?

• Kitapla ilgili siz x noktasına ulaşmak isteyebilirsiniz ama çocuğunuz y noktasında.
• Bırakın ve onların düşüncelerini destekleyin.
• Kitaplarda yapılan bilinçli hatalar vardır. Onları da takip edin.
• İki karakter arasında fikir ayrılığı vardır. Onlara değinin.
◦ Sen hangi kasabanın insanlarının adil davrandığını düşünüyorsun?
• Soru sorarak soruşturmayı derinleştirebilirsiniz.
◦ Eğer kitaptaki kurbağa şimdi burada olsa ve seninle konuşsa, ona ne sorardın?

Ben özellikle kitap okurken paylaşımın büyüsünü sürekli soru sorarak bozmamaya dikkat ediyorum. Doğal akışına bırakmak çok önemli. Hiç ummadığınız anda onlar kendi yorumlarıyla geri dönebilir.

E. B. White’ın çok sevdiğim kitabı “Örümcek Ağını” okuduğumda, kitaptaki ana karakterlerden bir olan domuz Wilbur ile ilgili kızım bana şöyle dedi:

“Anne ben Wilbur’un yerinde olsam çiftlikten kaçardım.”

“Neden kaçardın?” diye sordum.

“Çünkü özgürlüğün yerini ne tutabilir ki?” dedi. Ve sohbete başladık.

Felsefe ve edebiyat içerikli kısa bir sohbet, 5 dakika ya da daha uzun hiç fark etmez çocuğa ve size hem zihinsel hem duygusal açıdan çok güzel kazanımlar getirebilir.

Çocuk edebiyatı, felsefe, kitap, çocuk ve sevgiyle kalmanız dileğiyle.
 
 
Feray Orman
 
 

Referanslar ve Kaynakça:

1. Arnold Lobel – Baykuş ve Ay
2. E. B White – Örümcek Ağı
3. Peter Worley – 40 Lessons To Get Children Thinking