Şahmeran'ın Çatal Dili

Çocuklarda Animist Bakış Açısı, Oyun ve Felsefe

27 Nisan 2023

Yazı: Çocuklarda Animist Bakış Açısı, Oyun ve Felsefe | Yazan: Feray Orman

Jean Piaget, çocuklar ile yaptığı çalışmalarda dünyayı animist dediğimiz canlıcı bir bakış açısıyla görmenin çocukluk süresince devam ettiğini göstermiştir. Yani küçük çocuklar için bir ağacın kız kardeşi olabilir ve bir ayıcığın canının yanmasından bahsedilebilir. Küçük çocuklar cansız nesneleri insanlar gibi canlı olduğuna, bu nedenle onların da insanlar gibi hissettiğine ve hareket ettiğine inanırlar.

Bu bakış açısını sevimli veya yanlış görmek yerine çocukların dünyaya kendilerine has, özel bir zeka ile baktığını kabul edersek onlardan öğrenebileceğimiz çok şey olabilir.

Küçük çocuklar ile felsefe yaparken, animist algılarından faydalanarak düşünme becerilerini geliştirecek eğitimler tasarlamaya özen göstermemiz gerekir. Çünkü bu özen çocuklarla felsefe yapma sürecimizi kolaylaştırır.

Çocuk kitabı yazarları özellikle çocuk kitaplarında cansız nesneleri kullanır. Mesela bir değnek veya bir hayvan üzerinden hikâye kurgusu tasarlamalarının en önemli nedeni de budur.

Simona Ciraolo’nun Sarılalım mı? kitabı dikenleri yüzünden, başkalarına sarılmaya çok isteyen ve buna ihtiyaç duyan dokunmatik yavru bir kaktüs ile ilgilidir. Fakat başkaları kendilerine zarar vereceğini düşündükleri için ona sarılmak istememektedirler. Yavru kaktüsümüzün sarılmaya ihtiyacı vardır ancak dikenleri yüzünden reddedilir ve yalnızlığı tercih etmek zorunda kalır, kendini izole eder ancak çok mutsuz olur.

Ta ki birgün kendisi gibi yalnız bırakılan ve sarılmaya çok ihtiyaç duyan minik bir taş parçasının ağlamasını duyana kadar.

Bu hikaye de yazar, çocukların bu canlıcı bakış açısını kullanarak bir bitki ve bir taş aracılığıyla kişisel alan, kendin olmak, arkadaşlık, aile gibi kavramları ile ilgili çocuklar ile birlikte düşünme fırsatı yakalamamıza yardımcı olur.

Çocuklardaki animist bakış açısı özellikle okul öncesi çocuklar ve ilkokul çocuklarıyla felsefe yapmamızı kolaylaştırır.

Ebeveyn olarak çocukların sahip olduğu animist bakış açısından nasıl yararlanabilirsiniz?

Çocuğunuz ile beraber bir kitap okuduktan sonra, daha önceden oluşturduğunuz kitabın içindeki karakterleri bir torbaya koyup, onlardan hikayeyi tekrar anlatmalarını isteyebilirsiniz ve hikaye ile ilgili bir diyalog başlatabilirsiniz. Dikkatinizi çeken kavramlar var mı? Hangi kavramlar? Bu kavramları öne çıkarabilecek ne çeşit sorular sorabilirim ya da örnekler verebilirim. Çocuğunuzla gelişen diyaloglarınızı karakterler üzerinden canlandırarak yapmanız onları düşünmeye daha fazla cesaretlendirecektir.

Özellikle okul öncesi dönemde çocuklar nesnelere dokunmaktan çok hoşlanırlar ve bu nesnelerle oyun aracılığıyla soruşturma yapmaya çok açıktırlar.

Çocuklar kuklalar ile bütünleşmeyi ve onları konuşturmayı severler. Felsefi diyaloglarınızda kuklalardan yardım alabilirsiniz.

Eğer yapabiliyorsanız geri dönüşüm malzemeleri kullanarak çocuğunuzun kuklalar yaratmasını sağlayın ve onların yarattığı kuklaları bir birey olarak diyaloglarınıza dahil ederseniz, felsefi tartışmalara çok daha istekli katıldıklarını göreceksiniz.

Masallar, hikayeler küçük bir çocuğun ahlaki eğitiminde önemli bir yardımcıdır. Empatik anlayışın verildiği kaynaklardır.
  • Küçük domuz büyük kötü kurt tarafından kovalanmakla nasıl başa çıkar?
  • Sihirli bir fasulyeye sahip olmak nasıl bir duygu olurdu?
  • Neden insanlar kötü şeyler yaparlar?

Masallarda, öykülerde çocuklar kendilerini kahramanın yerine koyarlar. Kayıp, ayrılık, belirsizlik ve çatışma kaygılarına çözüm bulurlar. Ebeveyn veya eğitmen olarak bu kaynağı nasıl değerlendirebiliriz?

Evinizin veya sınıfınızın uygun bir köşesine masal anlatma köşesi kurabilirsiniz. Burası çocuğun birçok yeni hikaye ve masal oluşturup dramatize ettiği bir yer olmalı. Sizler de bu masal köşesine zaman zaman dahil olabilirsiniz ve masallar yoluyla getirdikleri kavramları tartışabilirsiniz.

İngiltere’de bir anaokulunda felsefe yapmak için kurulan bir masal köşesi ve isteyen çocukların masal kutusundan çıkardıkları malzemeler ve kostümler ile oyun oynarken kolaylaştırıcı ve birkaç çocuk arasında gelişen bir diyaloğu sizinle paylaşmak istiyorum.

Çocuklardan biri cadı kuklasına bakarak;

  • Bu cadı çok korkutucu, ondan hiç hoşlanmıyorum der.
    Kolaylaştırıcı: Ama çok hoş biri gibi görünüyor, baksanıza gülümsüyor?
  • Hayır, zihninde sihir yapıyor, bütün cadılar kötüdür diyor.
    Kolaylaştırıcı: “Eğer sen kurbağa olsaydın ve cadı senin tekrar eskisi gibi bir çocuk olman için sihir yapsaydı, artık iyi biri olur muydu peki?” diye sorar.
  • Hayır, beni tekrar kurbağaya çevirebilir.

Burada konuşulan “görünüş”ün çocuklar üzerindeki etkisi.

Nasıl göründüğümüz, nasıl biri olduğumuzu etkiler mi?

Korkunç görünmek ya da çirkin görünmek bizi kötü biri yapar mı?

Düşünme becerilerinin çok çeşitli yolları vardır. Yeter ki bu becerilerin insan yaşamı için ne kadar önemli ve değerli olduğunu farkında olalım.

Bu yazının düşünme egzersizi:

Bilindik masallar üzerinde düşünmek: Kırmızı başlıklı kızın hikayesini birlikte okuyun ve çocuklardan aşağıdaki soru hakkında düşünmelerini isteyin.

Bir dahaki sefere küçük kırmızı başlıklı kız bir kurtla karşılaşırsa, sepetinde ne olmasını isterdi?

  • Kurtlar hakkında bilgi kitabı?
  • Bir kaçış aracı?
  • Bir sopa
  • Kurt için yemek

Seçeneklerden hangisini seçeceğini sorun ve nedenini açıklamasını isteyin. Düşüncelerini değiştirirlerse neden değiştirdiklerini de mutlaka sormayı unutmayın.
 
 
Feray Orman
 
 

BEĞENEBİLECEĞİNİZ İÇERİKLER

No Comments

Cevap Yaz

Yazı: Pembeden Yeşile Bütünlük | Yazan: İrem Savaş
Girne Antik Liman
Girne Antik Liman
Öykü: Umarım Bu Gece Öldürülmem | Yazan: Didem Çelebi Özkan