Var olmaktan değil
Yok olmaktan korkarım
Dünyaya izimi bırakmazsam
Yarım kalır hayallerim
P.E
Çağımızın adından en çok söz ettiren sanatçılarından bir tanesi kuşkusuz Banksy’dir. İsmi yerine lakabını kullanmayı tercih eden sanatçının kimliği kesin olarak doğrulanamamıştır. İngiliz olduğu bilinmekte ve 1974’te Bristol’da doğduğu iddiası kabul görmektedir.
Bir Sanatçının İsyanı
Banksy siyasi otoriteyi eleştirdiği ve kara mizahı kullandığı eserleriyle tanınır. Kamuya açık alanlarda yaptığı duvar resimlerinde savaş ve kapitalizm karşıtı düşüncelerini ifade eder. Gelir adaletsizliği ve tüketim çılgınlığı gibi görmezden gelinen kronik sorunları basit ama vurucu bir şekilde eleştirir.
Banksy haklı yerde haksız duruma düşenlerin, ezilenlerin ve hor görülenlerin hiç tanışmadıkları dostudur. Kendilerini nasıl bir gelecek beklediğinden habersiz olan çocukların yarınlarını dert edinmiştir. Bu sebeple eserlerinde sıkça çocuk imgelerine rastlanır. Yaşlılar, polisler, askerler ve hayvanlar sıkça kullandığı diğer imgelerdir.
Zamanla Yarış
Polise yakalanmamak için eserlerini gece herkesin uyuduğu saatlerde gizlice yapar. Boşuna kendini “sanat teröristi” olarak tanımlamamıştır. Graffitiyi vandalizm olarak gören siyasi otoriteye tepkisini göstermekten kaçınmamıştır.
Sanatçının kullandığı “stencil boyama” ismi verilen şablon tekniği bir çokları tarafından kolaya kaçtığı iddiasıyla eleştirilmektedir. Ancak Banksy hızlı hareket edebilmek için bu tekniği kullanmak zorundadır. Yakalanırsa kamu malına zarar verdiği gerekçesiyle yargılanma riski bulunmaktadır.
Sır Gibi Saklanan Kimlik
Böylesine aktivist bir kişinin kimliğini ifşa etmemesinin ardında güvenlik endişesi ve şöhreti reddetmesi vardır. Ne var ki bu durum dikkatleri üzerine daha da çekmesine sebep olmuştur.
Banksy henüz Türkiye’de bir esere imza atmış olmasa da dünyanın dört bir yanına izini bırakmıştır. Yurt dışına seyahat ederseniz hiç ummadığınız bir anda, ummadığınız bir noktada Banksy yapıtlarından biriyle karşılaşmanız mümkün. Hatta bazı şehirlerde telefonunuza indireceğiniz bir uygulamayla Banksy eserlerini harita üzerinde görebilir, detaylı bilgi edinebilirsiniz. Bu da işin zekice ticarileştirilmiş boyutu.
Yerinden Sökülen Duvarlar
Kitlelere ulaşmak amacıyla kamusal alanlarda duvar resimleri yapmayı tercih eden sanatçının kapitalizme karşı durması ne yazık ki mümkün olmadı. Birçok kez akıl almaz bir şekilde eserlerin yer aldığı duvarlar yerinden sökülerek satışa çıkarıldı. Sıklıkla sistemin çarpıklığını eleştiren Banksy’nin bu konuda hiç de haksız olmadığı ortada.
Sanatçının dünyaca ünlenen ve paylaşım rekorları kıran eseri “Kırmızı Balonlu Kız” oldu. Dikkatleri Suriye’deki savaşa çekmek için Londra’da bir duvara yapılan eserin kopyası Ekim 2018’de açık arttırmayla Sotheby’s tarafından satışa çıkarıldı.
1.4 milyon sterline alıcı bulan yapıtın satışı gerçekleştiği anda, içerisinden gelen bir alarm sesi duyuldu. Hemen akabinde eser, çerçevenin içine gizlenmiş öğütücüden geçti ve yarısı tahrip oldu. Banksy açık arttırmada satılma ihtimaline karşı tablonun içine öğütücü yerleştirdiğini açıkladı. Ancak aslında eserin tamamen deforme olmasını hedeflemişti.
“Çöpteki Aşk”
Uzun süre gündemden düşmeyen bu sansasyonel olayla birlikte tablonun değerinin en az yüzde elli oranında artış gösterdiği düşünülmektedir. Ortaya çıkan yarı öğütülmüş yeni eser ise Banksy tarafından “Çöpteki Aşk” olarak isimlendirilmiştir.
Ünlü olmayı reddettikçe ününe ün katan sanatçının gelmiş olduğu noktayla çıkış noktasının çeliştiğini düşünenler var. Sistemin karşısında durmaya çalışan Banksy zamanla sistemin esiri mi oldu? Yoksa görünenin aksine tüm bunlar en başından beri sanatçı tarafından ustaca planlanmış mıydı?
Pelin Erem
4 YORUMLAR
Bansky’i bilmiyordum, çok ilginç buldum. Çok teşekkür ederim.
Sevgiler Pelin’im
Çok teşekkürler annecim 🙂
Harika bir konu seçmişsin Pelin’cim.
Banksy’nin yaratıcı, protest graffitilerini çok severim ben de. Aslında ondan daha iyi olanlar da var artık, ama kırmızı balonlu kız artık bir kült’e dönüştüğü için sanırım; Banksy’yi bu alanda milat olarak belirleyenlere ben de hak veriyorum.
Şimdilik vandalizm olarak algılansa da bence gelecek yıllarda kesinlikle yasal düzenlemelerle artık bir “sanat” olarak kabul göreceğinden şüphem yok. Telif hakları açısından yurtdışında da kamusal alana yapılan resim, çizim, graffiti “Vandalizm” olarak algılanıyor ama iş, ticari kullanıma gelince toplum ve sosyal medya baskısı ile şirketler sanatçının hakkını anlaşma yoluyla vermek zorunda kalıyorlar artık.
Bir de şu stencil tekniği olayı var… Kolaj ve dijitalin sanatın içine balıklama daldığını düşünürsek, onlar için de kolaya kaçıyorlar diyebiliriz. Bence burada yapılan işi bir sanat eseri olarak kabul etmemize neden olan şey “ifade gücü” ve Banksy’nin eserlerinde! bence yüksek dozda var bu.
Kalemine sağlık canım, büyük zevkle okudum. Bütün grafitilerinin fotoğrafını koymak istesem de, alan yeterli değildi ama merak edenler mutlaka Banksy aratması yapsınlar derim internette.
Çok teşekkür ediyorum yorumun için. Evet, umarım bir gün bu graffitiler vandalizm olarak görülmekten çıkar, herkesin erişimine açık olan kamusal alanlarda eleştiri kabul edebilir hale gelir ilgili otoriteler. Bulunduğumuz koşullarda Facebook bu yazıma reklam vermeye bile müsaade etmiyor. Yine de yazmaktan ve geleceğe umutla bakmaktan vazgeçmiyoruz 🙂