Sinekli Bakkal

Sinekli Bakkal | Halide Edip Adıvar

Çok çok beğendim bu romanı. Ana karakter Rabia’ya bayıldım. Güçlü, akıllı ve ne istediğini bilen kapı gibi, hükümet gibi bir kız. “Ne istediğini bilen.” En beğendiğim özelliği bu. Kararlı ayrıca. Bu özelliklere sahip olunca etrafınız da sizi baskılayamaz.

Sinekli Bakkal | Rabia

Rabia, Sinekli Bakkal sokağında, fakir ve muhafazakar bir ortamda, baskıcı ve dini bir aile içinde yetişmiş olmasına rağmen, bulunduğu çevrede başka hiçbir kadının sahip olmadığı bir özgürlüğe sahip. Çünkü ne yaptığının bilincinde, o böyle olunca etrafındakiler de ona saygı duyuyor.

Bu kadar tutucu olmasa aslında daha iyi olurdu bence ama neyse…

Rabia’nın babası neşeli, oyuncu bir adam. Soytarı diyor kimisi. Annesi ise tutucu, sert bir kadın. Dedesi imam. Hep cehennemden, dinin cezalandırıcı kısmından bahsediyor. Rabia böyle bir anne ve dedenin yanında geçiriyor çocukluğunu. Hafız oluyor küçük yaşta. Sesi de güzel olduğu için mevlitlere gidiyor. Dedesi onun sayesinde para kazanıyor.

Rabia’nın evlilik yaşı geldiğinde onu evlendirmek istiyorlar ama ona uygun biri yok etrafta. Yani aslında var da… Bu kısım sürpriz olsun.

Sinekli Bakkal | Tasavvuf

Vehbi Dede namlı bir tasavvuf insanı Rabia’yı etkiliyor. Rabia’nın dedesi olan İmam’ın anladığı cezalandırıcı, katı din, bir de Vehbi Dede’nin sevgiden bahseden dini karşılaştırılıyor kitapta ve şöyle bir çıkarım yapılıyor:

“Bence İmam, bizim memleketimiz için Dede’den daha az zararlıdır. Dervişin felsefesindeki uyuşturucu, uyutucu zehir İmam’ın cennet, cehennem masallarından daha çok tehlikeli. İmam sadece batıl itikatların doğurduğu bir sürü masalı tekrar ediyor, Dede iyilik, kötülük arasındaki farkı kaldırıyor. İyiyi, fenayı tablolarında boya diye kullanan sanatkar bir Allah mefhumu çıkarıyor. Bunun mantıki neticesi ne oluyor, bilir misiniz? Bu itikat, insanları, zulme ve zalimlere karşı müsamahakar, lakayt yapar. Mesela bizim Kızıl Sultan’ın hareketlerinin hepsini Allah isteyerek yaptırıyor, diye ahaliye bir itikat gelse… Bu istibdat rejimini devirmek için arkamızda kaç adam buluruz? Bence en evvel bu memleketten tekkeleri kaldırmalı.” (sf.75)

Tasavvufun insanları pasivize ettiğini, atalete sürüklediğini düşünüyorum ben de.

Sinekli Bakkal | Arka Plan

Hikaye ikinci Abdülhamit döneminde geçiyor ve o dönemin baskıcı tutumu da hissettiriliyor. Padişah yanlısı bir memur, Padişah aleyhine olanları (Jön Türkleri) işkenceden geçirir, muhalif sesleri sürgüne gönderirken işin ucu kendi oğluna dayanınca, görevini sorgulamaya, padişahın da yanlışlar yapabileceğini düşünmeye başlıyor.

Bunun gibi karşıt görüşlerin ele alındığı bir başka Halide Edip Adıvar kitabı için
Bkz: Yeni Turan

Sinekli Bakkal | Soytarı ve Kızı

Halide Edip bu kitabı önce İngilizce yazmış. The Clown and His Daughter (Soytarı ve Kızı) adıyla. 1935’te Londra’da basılmış. Aynı yıl Türkçe olarak gazetede tefrika edilmiş, 1936’da da kitap olarak yayınlanmış. Bize de 2020’de okumak düşmüş.

Başka bir Halide Edip Adıvar kitabı için
Bkz: Türk’ün Ateşle İmtihanı

Saygılar,
Hülya Erarslan