Sağlıklı Beslenme & Diyet

Çörek Otu ve Yağının Sağlık Üzerine Etkileri

19 Ocak 2022

Çörek Otu ve Yağının Sağlık Üzerine Etkileri

Bu yazımda sizlere tıbbi aromatik bir bitki olan, aynı zamanda çeşni olarak hepimizin mutfaklarında yer alan, hamur işlerinde sıklıkla kullandığımız çörek otundan bahsetmek istiyorum. Çörek otunun o kadar çok yararlı etkisi var ki. Araştırmalarda kanseri bile önlediği tespit edilmiş. Gelin, çörek otuna biraz daha yakından bakalım.

İlk başta sizlere tıbbi aromatik bitkilerin ne olduklarını açıklamak isterim. Çünkü yalnızca çörek otu değil tüm tıbbi aromatik bitkiler çok şifalı. İnsan sağlığına yarar sağlayan bitkilere tıbbi bitkiler denir. “Aromatik bitkiler” ise kokulu bitkilere verilen addır.

Tıbbi aromatik bitkiler, geçmişte sağlık üzerinde olumlu etkileri ve çeşitli hastalıkların tedavileri için birbirleriyle karıştırılarak, macun haline getirilerek veya kaynatılıp çayı yapılarak kullanılmakta imiş. Günümüzde ise doğala dönüşün popüler hale gelmesi ile tıbbi aromatik bitkilere olan ilgi de artmış durumda. Tıbbi aromatik bitkiler şifalı içeriklerinden dolayı alternatif tıpta da oldukça popüler. Bunun yanı sıra bazı tıbbi aromatik bitkiler ilaçların etken maddesi de olabiliyor. Bu yüzden unutulmamalıdır ki her bitki ve besinde olduğu gibi tıbbi aromatik bitkilerde de doz önemlidir. Hatta tıbbi aromatik bitkilerde doz çok daha büyük önem kazanıyor. Tıbbi aromatik bitkilerin çok minik miktarları bile bazı durumlarda toksik etki yaratabiliyor. Tüketilebilirliğini, güvenli doz ve kullanılma şeklini bilmediğiniz hiçbir bitkiyi tüketmemenizi tavsiye ederim. Aksi halde yarar sağlamak yerine zararı dokunacaktır.
Çörek Otu

Çörek Otu

Çörek otu, “Düğün Çiçekleri” familyasında yer alan tek yıllık otsu bir bitkidir. Bahar dönemlerinde mor çenekli, beyaz renkte çiçekler açar. Çiçek kısmında yaklaşık 2-3 mm sert ve acımsı tatta tohumları bulunur. Bu tohumlar, lezzet ve kokusunun güzelliğinden dolayı mutfaklarda çeşni olarak, sağlık üzerine olumlu etkilerinden dolayı ise alternatif ve modern tıpta sağlık üzerine olumlu etkileri için kullanılır1.

Çörek otu bitkisi genellikle Akdeniz bölgesinde yayılım gösterir. Türkiye, Suriye, Mısır gibi Akdeniz ülkelerinde ve Hindistan’ da yaygın olarak bulunur1.

Çörek otunun latince ismi “nigella sativa”dır. Niger Latince’de siyah anlamına geliyor. Çörek otu tohumunun siyah minik taneler şeklinde bir yapısı olduğu için bu isimle anılıyor. Türkçe’de çörek otu olarak bilinmesinin yanı sıra bazı yöresel kesimlerde siyah susam ve karamuk olarak da biliniyor1.

Çörek Otunun Tarihçesi

Çörek otu bitkisi ve tohumu, yüzyıllardır biliniyor ve kullanılıyor. Edindiğim bilgiye göre, çörek otu Eski Mısır döneminde de oldukça popülermiş. Firavunların özel hekimleri sürekli yanlarında taşır; baş ağrısı, diş iltihaplanması ve soğuk algınlığı gibi rahatsızlıkları gidermek için sıklıkla kullanırlarmış.

Çörek otu, Orta Çağ döneminde Avrupa’da da popüler hâle gelmiş. Dönemin Alman kralları, tarımının yapılması için halkı teşvik ediyormuş. 18. yüzyılda ise kuduz vakalarında, yılan ısırıklarında, iltihaplı dokular üzerinde antienflamatuvar etki için halk arasında kullanılmış.
Çörek Otu

Çörek Otunun Sağlık Üzerine Etkileri

1959 yılından bu yana üzerinde 200’e aşkın çalışma yapılmış ve hâlâ daha çalışmalar ve deneyler yapılmaya devam ediyor. Bitkinin tohumu yüzde 36 yağ, yüzde 20 protein içeriyor. Protein kısmında 15 çeşit aminoasit (Proteinlerin en küçük hali) bulunuyor. Bunlardan 8 tanesi esansiyel (vücudun üretemediği besinlerle alınması gereken protein türleri) olup et grubu besinlerde de bulunan aminoasitler.

Bunun yanı sıra çörek otu çinko, demir, potasyum ve selenyum minerallerinden ve B grubu vitaminlerden yana zengin. Çörek otu içerisinde bir çok uçucu yağ da barınıyor. Yapılan çalışmalardaki sonuçlara göre; çörek otunun aktif bileşenlerinin sağlık üzerine birçok olumlu etkisi var3.

İçerisindeki uçucu yağların antimikrobiyal (mikrop öldürücü), antikanserojenik (kanseri önleyici), antiinflamatuar (iltihap giderici), antioksidan ve antidiyabetik (diyabet üzerinde olumlu etkileri olan) etkileri gözlenmiş4.

Çörek otunun içeriğinde ki uçucu yağlar arasında yüzde 23’lük bir oranla en çok timokinon bulunuyor. Bu yüzden timokinona çörek otunun aktif maddesi deniyor.

  1. Çörek otunun tümör oluşumunu önleyici etkisi mevcut. Özellikle akciğer, meme ve prostat kanserleri üzerine antitümöral etkisi var. Bunun yanı sıra kansere karşı koruyucu etkisi olduğu deney fareleri üzerinde (her ne kadar hiç etik bir durum olmasa da) yapılan çeşitli çalışmalar sonucu ispatlanmış5.Günümüzde de çok yaygın olarak görülen bir hastalık olduğu için sabah kahvaltılarında peynir ve yumurtaların üzerine 1 çay kaşığı çörek otu atarak, akşam ve öğlen yediğimiz salatalara 1 tatlı kaşığı çörek otu ilave ederek kanseri önleyebiliriz.
  2. Genellikle kırmızı renkte kimeyve ve sebzeler bolca antioksidan içerirler ancak çörek otunun da antioksidan etkisi mevcut. Antioksidanlar, oksidan denilen, vücutta damar sertliği, diyabet, hipertansiyon, çeşitli kanserler gibi kronik rahatsızlıklara sebebiyet veren serbest radikalleri yok edici özellikteki moleküllerdir. Çörek otu antioksidan etkisi sayesinde oksidatif stresten ötürü hücrelerde ve DNA üzerinde meydana gelen tahribatları onarmaya yardımcı rol oynar.
  3. Çörek otunun kronik rahatsızlıklar üzerine de olumlu etkileri vardır. Bu kronik rahatsızlıklara: astım, tip 2 diyabet, hipertansiyon, bronşit örnek gösterilebilir.
  4. İçeriğinde ki fito kimyasallar sayesinde bağışıklık sistemi güçlendirici ve koruyucu etkisi, üst solunum yolları enfeksiyonlarını koruyucu etkisi, merkezi sinir sistemi üzerinde olumlu etkileri olduğu yapılan çalışmalarca kanıtlanmış. Çörek otunun özellikle bağışıklık güçlendirici olması içinde bulunduğumuz pandemi döneminde bizi koruyacaktır. Bu nedenle çörek otunu sofralardan eksik etmemekte fayda var.
  5. Çörek otunun aktif bileşeni timokinonun antihelmintik (Helmint denilen bağırsak solucanlarına karşı olumlu etki) etkisi de gözlenmiş. Helmintler bir çeşit barsak solucanı olarak bilinen ve bağırsağın doğal ortamını bozan, bağırsaklardan vitamin ve minerallerin emilimlerini engelleyen insan sağlığı üzerinde olumsuz etkilere neden olan parazit canlılardır. Timokinonun antihelmintik etkisi ile bu parazitler bağırsaklardan uzaklaştırılırlar.
  6. Çörek Otu ve Yağının Sağlık Üzerine Etkileri

    Çörek Otu Yağı

    Çörek otunun yalnızca kendisi değil yağı da oldukça kıymetli. Yaklaşık 1 kilogram çörek otu tohumundan yalnızca 300 mililitre çörek otu yağı elde edilebiliyor. Yağ üretiminin bu denli zahmetli ve veriminin az olması fiyatında da bir artış meydana getiriyor.

    Çörek Otu Yağının Sağlık Üzerine Etkileri:

    Çörek otunun kendisi kadar yağının da sağlık üzerine birçok olumlu etkisi mevcut.

    Çörek Otu

    1. Yapılan çalışmaların sonucunda antibiyotiklere karşı direnç gösteren bazı bakterilerin üzerinde çörek otu yağının aktif bileşeni olan timokinonun antibakteriyel etki gösterdiği gözlenmiş.
    2. Çörekotu yağının kan yağları üzerindeki etkileri için yapılan çeşitli çalışmalar sonucunda, çörek otu yağının kan trigiliseritleri (yağların ana bileşeni) ve ldl kolesterol (kötü kolesterol) düzeylerini düşürdüğü, hdl kolesterolün (iyi kolesterol) yapımına destek olduğu tespit edilmiş. Eğer kolesterol değerlerinizde bir yükseklik var ise hekiminize danışarak sabahları aşağıda yer alan çörek otu yağı kürü tarifimi deneyebilirsiniz. Umuyorum ki güzel sonuçlar alırsınız.
    3. Epilepsi üzerine yapılan çalışmalar sonucunda, bazı durumlarda çörek otu yağının epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçlardan daha başarılı sonuçlar elde ettiği tespit edilmiş. Ancak buradan epilepsi hastalarının hekimleri tarafından reçete edilen ilaçları kullanmak yerine çörek otu yağından şifa aramaları sonucu çıkarılmamalı. Takviye olarak veya ilacın çare olmadığı durumlarda yine hekiminize danışarak tüketebilirsiniz.

    Çörek otu ve yağının birçok yararlı etkisinden bahsetmişken özellikle konstipasyon (kabızlık) yaşayan danışanlarıma önerdiğim bağışıklık güçlendirici ve bağırsak hareketlendirici bir kür tarifinden bahsetmek istiyorum.

    Sabahları aç karnına (mide rahatsızlığı olan bireyler lütfen önce hekimlerine danışsın) 1 çay bardağı ılık su içerisine çeyrek limon, 1 tatlı kaşığı çörek otu yağı ilave edip tüketmek hem bağırsak hareketini artıracak hem de bağışıklık sisteminizi koruyacaktır.

    Sizler için çeşitli bilimsel makaleler, tez çalışmaları ve bilimsel dergilerden yararlanarak çörek otu ve yağının sağlık üzerine etkilerini ele alarak bir yazı hazırlamak istedim. Umuyorum ki çörek otunu mutfağınızda her kullandığınızda bu yazıyı okuduğunuz ve içerisinden edindiğiniz bilgiler aklınıza gelir. Böylece benimde sizlerin sağlığı ve beslenme düzeni üzerinde güzel bir etkim olmuş olur.

    Herkese sağlıklı ve mutlu bir gün diliyorum.

     
    Dyt. Fatma Nur Erdoğan
     
     

    Kaynakça

    1. Altınterim, B. (2010). Çörek Otu (Nigella sativa, L) Yağının Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus mykiss, Walbaum, 1792)’nın İmmün Sistemine Etkisinin Araştırılması. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.    ⇡⇡⇡
    2. Aslan, R. ve Borazan, S. (2019). Siyah Reçete: Çörek Otu. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi, 7(80), 49-55.    ⇡⇡⇡
    3. Salem, M. L. (2005). Immunomodulatory and therapeutic properties of the Nigella sativa L. seed. International Immunopharmacology(5), 1749 – 1770.    ⇡⇡⇡
    4. Ali, B. H., and Blunden, G. (2003). Pharmacological and Toxicological Properties. Wiley InterScience, 299-305.    ⇡⇡⇡

    Referanslar

    1. Bulca, S. (2014). Çörek Otunun Bileşenleri Ve Bu Yağın Ve Diğer Bazı Uçucu Yağların Antioksidan Olarak Gıda Teknolojisinde Kullanımı. Journal of Adnan Menderes University Agricultural Faculty, 11(2), 29-36.
    2. Salem, M. L. (2005). Immunomodulatory and therapeutic properties of the Nigella sativa L. seed. International Immunopharmacology(5), 1749 – 1770. https://openaccess.bezmialem.edu.tr/, 14.01.2022.
    3. Koşar, İ. (2018). Çörekotu (Nigella sativa L.) Çeşit ve Popülasyonlarının Karakterizasyonu: I. Tarımsal Özellikler. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Şanlıurfa.

BEĞENEBİLECEĞİNİZ İÇERİKLER

2 YORUMLAR

  • Yanıtla Şen Sevgi Erişen 22 Ocak 2022 at 13:29

    Kullandğım ve yararlarını kısmen bildiğim “çörek otu” hakkındaki yazınızı büyük bir merakla okudum. Arkadaşlarımla paylaşacağım izninizle.
     
    Küçücük bitkiler nasıl şifa içeriyorlar, hayranlık duymamak mümkün değil, doğaya, Doğa Tanrı’ya 🤗

    • Yanıtla Dyt. Fatma Nur Erdogan 2 Şubat 2022 at 11:56

      Ahh nasıl mutlu oldumm ilgiyle okumanıza❤️‍🔥 Arkadaşlarınızla paylaşmanız beni çok çok mutlu eder.
       
      Kesinlikle öyle, doğaya hayran kalmamak mümkün değil 😍

    Cevap Yaz

    Yazı: Pembeden Yeşile Bütünlük | Yazan: İrem Savaş
    Girne Antik Liman
    Girne Antik Liman
    Öykü: Umarım Bu Gece Öldürülmem | Yazan: Didem Çelebi Özkan