Gebelik Öncesi Beslenme ve Hazırlık

Gebelik, yeni bir birey dünyaya getirmek için annenin karnındaki oluşum ve hazırlık aşamasıdır. Anne karnında bir bebeğin oluşumu ve gelişimi hiç kolay bir süreç değildir. Tüm bunlar olurken anne adayının beslenmesi, uyku düzeni, gerekli vitamin ve mineral takviyelerini tam alması gibi birçok faktör sürecin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi bakımından önem arz etmektedir. Gebelik döneminin hem bebeği için hem de kendisi için sağlıklı bir şekilde ilerlemesini isteyen her anne adayı bu süreçten önce bedenini hazırlamaya başlamalıdır.

Beden Hazırlığı

Gebelik planlayan her kadının öncesinde bir kadın doğum doktoruna başvurması sağlıklı bir tercih olacaktır. Gerekli kan tahlilleri yapılarak anne adayının genel biyokimyasal durumu yorumlanmalıdır. Depolarda eksiklik bütün süreci olumsuz etkilemektedir. Hamilelik sürecinde depoları doldurmaya çalışmak genelde anne için pek keyifli olmayan sonuçlara yol açmaktadır. Örneğin demir eksikliği olan bir anneye hamilelikte yüksek dozlarda demir takviyesine başlamak kabızlık oluşmasına sebebiyet verebilmektedir.

Gebelik sürecinin 3-4 ay öncesinde anne adayının ideal ağırlığında olması önerilmektedir. Eğer anne adayında obezite sorunu var ise gebelik sürecinde, Gestasyonel Diyabet (hamilelikte ortaya çıkan diyabet türü), hipertansiyon gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilmekte ve hem kendi sağlığını hem de bebeğinin sağlığını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bunun yanı sıra gebelik esnasındaki obezite, düşükle sonuçlanan doğumlara ya da gebeliğin erken sonlanmasına sebebiyet verebilmektedir.

Eğer anne adayı gebelik sürecine obezite sınırları içerisinde girdiyse, bu durum her ne kadar riskli olsa da gebelik esnasında kilo kaybı önerilmemektedir. Gebelik esnasındaki kilo kaybı hem bebeğin sağlığını hem de gebeliğin son aylarında gerçekleşmeye başlayan süt salgısının sentezini olumsuz yönde etkilemektedir.

Gebelik sürecinde annenin yüksek Beden Kütle İndeksi (bki) değeri ne kadar zararlı ise düşük bki değeri de o denli zararlıdır. Östrojen dahil birçok gebelik hormonunun salınımı için yağ deposu gereklidir.

Gebelik Öncesi Vitamin Ve Mineral Takviyelerinin Önemi:

Ülkemizdeki gebe kadınların yüzde 58’i yetersiz ve düzensiz beslenmeden kaynaklı demir, folik asit, kalsiyum ve iyot yetersizliğinden muzdarip durumdadır¹. Gebelik süreci başlamadan eksik vitamin ve mineraller mutlaka tamamlanmalıdır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bu konuda; “Yeterli ve sağlıklı beslenen gebe bireylerin A, B6, C, D, E vitaminlerini takviye olarak alması önerilmez” şeklinde konuşmuştur².

1. A vitamini güçlü bir antioksidandır. Bebeğin anne karnında ki büyüme ve gelişimi için oldukça önemli bir yere sahiptir. Bebeğin görsel fonksiyonlarının gelişimi ve akciğer olgunlaşmasında önemli bir rol oynamaktadır. Gebelik ve öncesi dönemde düşük A vitamini seviyesine sahip annelerde enfeksiyon riski daha yüksek seyir etmektedir. A vitamininin eksikliği kadar fazla olması durumu da ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Yeni doğan dönemindeki yüksek A vitamini seviyesi kardiyovasküler ve merkezi sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilere sahiptir.
2. Folik asit gebelik dönemi için büyük önem arz eden bir vitamindir. Buna rağmen, Türkiye çapında gebe kadınlar üzerinde yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre: Gebe kadınların yüzde 29 oranındaki kesiminin gebeliğin hiçbir döneminde folik asit takviyesi kullanmadığı tespit edilmiştir³. Gebelik sürecine başlamadan önce her gebe kadının folik asit takviyesine başlaması gerekmektedir. İlk trimester (gebeliğin ilk 3 ayı) boyunca da folik asitin takviye olarak alınmaya devam edilmesi gereklidir. Yeşil yapraklı sebzeler, brokoli, pancar, kuru fasulye iyi birer folik asit kaynağıdır.



3. Gebelik esnasında ki B6 ve B12 vitaminlerinin eksiklikleri kandaki homosistein seviyesinin artmasına sebebiyet vermektedir. Buna bağlı olarak plasenta hasarı gelişebilmekte, bu durum ise düşük riskini artırmaktadır. Süt ve süt ürünleri, kuru baklagiller, kırmızı et iyi birer B6 vitamini kaynağıdır. Yumurta en zengin B12 kaynakları arasında yer alır bunun yanı sıra kırmızı et, süt ve süt ürünleri, deniz ürünleri de birer B12 kaynağıdır.
4. D vitamini immun sistem (bağışıklık sistemi) ve kemik sağlığı için gerekli bir vitamindir. D vitamini eksikliği ile gestasyonel diyabet arasında bir ilişki olduğu düşünülmektedir. Bu doğrultuda yapılan bir araştırmanın sonucunda gestasyonel diyabet tanısı almış gebe kadınların gebeliklerinin 16. haftasında kandaki D vitamini seviyelerinin normal gebe kadınlara göre daha düşük olduğu tespit edilmiştir³. Bunun yanı sıra D vitamini eksikliği pre-eklamapsi (gebelik esnasında ki hipertansiyon), düşük ağırlıklı doğum ve sezaryen doğum gibi komplikasyonlara yol açmaktadır. Süt ve süt ürünleri, yağlı balıklar, karaciğer D vitamininden yana zengin besinlerdir.
5. Çinko bağışıklık sistemi için gerekli bir mineraldir. Doğurganlık dönemine girmiş kadınlarda çinko yumurtlama, yumurta kalitesi ve adet döngüsünün düzenli olmasında önemli rol oynamaktadır. Gebelik öncesinde anne adayındaki çinko eksikliği gebelik esnasındaki fetüsün ve plasentanın gelişimini ve sağlığını etkileyebilmektedir. Gebelik öncesinde ve gebelik esnasında çinko eksikliği yaşayan annenin bebeklerinde nöral tüp defekti (beyin ve omurilikte bulunun komplikasyonlar) görülme sıklığı daha fazladır. Çinko gereksiniminin gebelikten önce ve gebelik esnasında yeterli olması büyük önem arz etmektedir. Hindi ve kuzu eti, ıspanak, mantar, kakao birer çinko kaynağıdır.
6. Demir mineralinin en önemli rolü kanda ki oksijenin taşınmasındır. Bunun yanında birçok işlevi daha bulunmaktadır. Gebelik esnasında demir mineraline fazlaca ihtiyaç duyulacağından demir depolarının gebelik öncesinde tam dolu olması gerekmektedir. Gebelik öncesinden başlayarak gebelik boyunca devam eden günlük 27mg demir takviyeleri önerilmektedir. Eğer anne demir eksikliği anemisinden muzdarip ise bu miktar 60mg’a kadar çıkabilmektedir. Özellikle kırmızı et, karaciğer, dalak gibi sakatatlar, yumurta, pekmez, kuru üzüm ve kuru kayısı gibi besinler demirden yana zengin besinlerdir.

Her anne adayı için yeni bir bebek dünyaya getirmek oldukça keyifli ve bir o kadar da stresli bir süreç. Tüm anne adayı ve gebe annelere bebeklerini sağlık ve mutlulukla kucaklarına almalarını diliyorum. Umuyorum ki “Gebelik Öncesi Beslenme Ve Hazırlık” konulu bu yazım sizlerin aklında ki sorulara bir ışık tutmuş, bilgilendirmiştir.

Herkese sevgiler.

 
Dyt. Fatma Nur Erdoğan
 
 

Kaynaklar:

1. T.C. Sağlık Bakanlığı. Gebelik Döneminde Beslenme. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/beslenme/gebelik-doneminde-beslenme.html adresinden alınmıştır. 2017    ⇡⇡⇡
2. Güler, B., Bilgiç, D., Okumuş, H., & Yağcan, H. (2019). Gebelikte Beslenme Desteğine İlişkin Güncel Rehberlerin İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 143-151.    ⇡⇡⇡
3. Maternal ve Fetal Sağlık Üzerinde B12, Folik asit, A, D, E ve C Vitaminlerinin Etkileri. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 2013; 70(2): 103-12, Kabaran S, Ayaz A.    ⇡⇡⇡

Referanslar:

World Health Organization.Optımal Serum And Red Blood Cell Folate Concentratıons In Women Of Reproductıve Age For Preventıon Of Neural Tube Defects. Guidline. 2015
World Health Organization. Guideline:Vitamin D Supplementationin Pregnant Women. Cenevre.2012