Sağlıklı Beslenme & Diyet

İnanılmaz Derecede Yaygın Olan 6 Besin Ögesi Eksikliği

7 Eylül 2022

Yazı: İnanılmaz Derecede Yaygın Olan 6 Besin Ögesi Eksikliği | Yazan: Uzm. Dyt. Şeydanur Özpınar

Besin ögeleri, sağlıklı bir metabolizma ve güçlü bir bağışıklık sistemi için kaçınılmaz bir ihtiyaçtır. Besin ögelerinin vücudumuzda bulunması gereken miktarları cinsiyete, yaşa ve kronik hastalık durumlarına göre değişmektedir. Fakat muhakkak her bireyin temel besin ögelerini vücudunda bulundurması şarttır.

Günümüzde beslenme düzenindeki değişikliklere bağlı olarak makro ve mikro besin ögelerinde bazı eksiklikler gözlemlenmeye başlamıştır. Fakat bazı besin ögelerinin eksikliği toplumda o kadar önemli bir düzeyde artış göstermiştir ki bu durum devletlerin bazı önlemler almalarını da beraberinde getirmiştir.

Bu besin ögelerinin neler olduğuna ve nasıl takviyelerinin sağlandığına gelin birlikte göz gezdirelim.

  1. Demir Eksikliği:

  2. Demir önemli bir mineraldir. Temel görevi, hücrelerimize oksijen taşımakla görevli hemoglobin isimli kırmızı kan hücresinin yapısında yer almaktır. Vücudumuza 2 çeşit demir minerali almaktayız:

  • HEM Demir:
  • Bu demir çeşidinin emilimi yüksektir ve vücudumuzda kullanımı gerçekten oldukça kalitelidir. Sadece hayvansal gıdalarda bulunan HEM demir, en fazla kırmızı ette yer almaktadır.

  • HEM Olmayan Demir:
  • Hem hayvansal hem de bitkisel gıdalarda bulunan bu tip daha yaygındır. HEM demir kadar kolay emilmez ve vücutta kullanımı (yani biyoyararlılığı) biraz daha düşüktür.

Demir eksikliği, dünyadaki en yaygın besin eksikliklerinden biridir ve dünya çapında insanların %25’inden fazlasını etkilemektedir. Okul öncesi çocuklarda bu oran %47’ye çıkmaktadır. Çocuklara demir açısından zengin gıdalar verilmedikçe demir eksikliği yaşama ihtimalleri çok yüksektir.

Demir düzeyleri bakımından en büyük mağduriyeti yaşayan cinsiyet grubu ne yazık ki kadınlardır. Özellikle adet kanamasıyla birlikte fazlasıyla demir kaybeden kadınlarda kaybedilen demir takviye edilmediği takdirde ciddi demir eksiklikleri görülebilmektedir.

Demir eksikliğinin en yaygın sonucu, kırmızı kan hücrelerinin sayısıyla birlikte kanın oksijen taşıma yeteneğinin düştüğü bir hastalık olan anemidir. Demir eksikliği semptomları genellikle yorgunluk, halsizlik ve bağışıklık sisteminin zayıflamasıdır.

Bazı ülkeler demir eksikliğiyle mücadele edebilmek amacıyla ekmeklere demir takviyesi uygulanmasını zorunlu tutmaya başlamıştır.

  1. İyot Eksikliği:

  2. İyot, normal tiroid fonksiyonu ve tiroid hormonlarının üretimi için gerekli bir mineraldir. Tiroid hormonları büyüme, beyin gelişimi ve kemik sağlığı gibi birçok bedensel süreçte yer alır. Ayrıca metabolizma hızınızı da düzenlerler. İyot eksikliği, dünya nüfusunun yaklaşık üçte birini etkileyen en yaygın besin eksikliklerinden biridir.

    İyot eksikliğinin en yaygın belirtisi, guatr olarak da bilinen genişlemiş tiroid bezidir. Ayrıca kalp hızında artışa, nefes darlığına ve kilo alımına neden olabilir. Şiddetli iyot eksikliği, özellikle çocuklarda zeka geriliği ve gelişimsel anormallikler ile sonuçlanmaktadır.

    Bazı ülkeler sofra tuzunun iyotla zenginleştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu da eksikliklerin görülme sıklığını başarılı bir şekilde azaltmıştır.

  3. D Vitamini Eksikliği:

  4. D vitamini, vücudunuzda bir hormon gibi işlev gören yağda çözünen bir vitamindir. Kan dolaşımınızdan geçip hücrelere girerek onlara genleri açıp kapatmalarını söyler. Vücudunuzdaki hemen hemen her hücrede D vitamini için bir reseptör bulunur. D vitamini, güneş ışığına maruz kaldığında cildinizdeki kolesterolden üretilir. Bu nedenle, ekvatordan uzakta yaşayan insanlar, diyet alımları yeterli olmadıkça veya D vitamini takviyesi yapmadıkça, muhtemelen D vitamini eksikliği yaşamaktadırlar.

    D vitamini eksikliği yetişkinlerde kas güçsüzlüğü, kemik kaybı ve kırık riskinde artış ile karakterize iken; çocuklarda büyüme gecikmelerine ve yumuşak kemiklere (raşitizm) neden olabilmektedir.

    Günümüzde devletler D vitamini eksikliğini azaltabilmek adına süt ve yoğurtlara D vitamini takviyesini zorunlu kılmaktadır.

  5. B12 Vitamini Eksikliği:

  6. Kobalamin olarak da bilinen B12 vitamini suda çözünen bir vitamindir. Kan hücrelerinin oluşumu, beyin ve sinir sisteminin sağlığı için gereklidir. Vücudunuzdaki her hücrenin normal çalışması için B12’ye ihtiyacı vardır. Ancak vücudumuz B12 vitaminini üretemez. Bu nedenle, onu yiyeceklerden veya takviyelerden almalısınız.

    B12 sadece hayvansal gıdalarda yeterli miktarda bulunur. Bu nedenle, hayvansal gıdaları yemeyen kişilerde B12 vitamini eksikliği riski artmaktadır.

  7. Kalsiyum Eksikliği:

  8. Kalsiyum vücudunuzdaki her hücre için gereklidir. Özellikle hızlı büyüme dönemlerinde kemiklerin ve dişlerin gelişimi için önemlidir. Kemik bakımı için de çok önemlidir. Ek olarak vücudumuzda kalsiyum olmasa kalbimiz, kaslarımız ve sinirlerimiz çalışamazdı.

    Kanınızdaki kalsiyum miktarı sıkı bir şekilde kontrol edilmektedir ve fazlalık kemiklerde depolanmaktadır. Eğer kalsiyum alımı eksikse, kemiklerden kalsiyum ayrılmaya başlamaktadır. Bu nedenle kalsiyum eksikliğinin en yaygın semptomu, daha yumuşak ve daha kırılgan kemiklerle karakterize olan osteoporozdur.

    Süt ve süt ürünleri kalsiyumun en kaliteli kaynakları arasında yer almaktadır.

  9. Magnezyum Eksikliği:

  10. Magnezyum vücudumuzdaki en önemli minerallerden biridir. Magnezyum temelde kemik ve kas yapısı için gereklidir. Bununla birlikte vücudumuzdaki 300’den fazla enzimin çalışması için magnezyum gereklidir.

    Şiddetli magnezyum eksikliğinin sonucunda anormal kalp ritmi, kas krampları, huzursuz bacak sendromu, yorgunluk ve migren oluşabilmektedir.

    Magnezyumun en kaliteli kaynakları arasında tam tahıllı besinler, bitter çikolata, fındık, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve muz yer almaktadır.

Hemen hemen her besin maddesinde eksiklik olması mümkündür. Bununla birlikte, yukarıda listelenen eksiklikler en yaygın olanlardır. Çocuklar, genç kadınlar, yaşlılar, vejetaryenler ve veganlar çeşitli vitamin ve mineral eksiklikleri açısından en yüksek risk altında yer alan gruplardır.

Eksikliği önlemenin en iyi yolu; bütün, besleyici yoğun gıdaları içeren dengeli bir beslenme programına sahip olmaktır. Bununla birlikte, sadece diyetle ihtiyaç duyduğu vitamin ve mineralleri karşılayamayan bireyler için takviye edici haplar almak gerekli olabilir.
 
 
Uzm. Dyt. Şeydanur Özpınar
 
 

Referanslar ve Kaynakça:

  1. Martínez-Moneo, E., Stigliano, S., Hedström, A., Kaczka, A., Malvik, M., Waldthaler, A., … & Capurso, G. (2016). Deficiency of fat-soluble vitamins in chronic pancreatitis: A systematic review and meta-analysis. Pancreatology, 16(6), 988-994.
  2. Pawlak, R., Lester, S. E., & Babatunde, T. (2014). The prevalence of cobalamin deficiency among vegetarians assessed by serum vitamin B12: a review of literature. European journal of clinical nutrition, 68(5), 541-548.
  3. Roffe, C., Sills, S., Crome, P., & Jones, P. (2002). Randomised, cross-over, placebo controlled trial of magnesium citrate in the treatment of chronic persistent leg cramps. Medical science monitor: international medical journal of experimental and clinical research, 8(5), CR326-30.

 
 

BEĞENEBİLECEĞİNİZ İÇERİKLER

No Comments

Cevap Yaz

Yazı: Pembeden Yeşile Bütünlük | Yazan: İrem Savaş
Girne Antik Liman
Girne Antik Liman
Öykü: Umarım Bu Gece Öldürülmem | Yazan: Didem Çelebi Özkan