Bitkisel takviyelerin kullanımı, binlerce yıl öncesine dayanan uzun bir geçmişe sahiptir. Günümüzde birçok bitki çayı ve bitkisel takviye reçetesiz satın alınabilir ve “tamamen doğal” olarak etiketlenebilir. Bitkisel takviyeler kurutulmuş ve toz haline getirilmiş yapraklar, kapsüller veya tabletler, çözelti hâlinde ve hatta sakız formunda bile karşınıza çıkabilir. Ancak “tamamen doğal” etiketiyle satılmaları, her zaman tehlikesiz olduğunu mu gösteriyor? Elbette hayır.
Bu ürünler sağlığı artırmayı amaçlasa da veya bu yönde iddialarda bulunsa da klinik çalışmaları eksik olabilir. Reçetesiz satılan takviyeler, piyasaya çıkmadan önce gerekli kurumlar tarafından güvenlik veya etkinlik açısından onaylanmamış olabilir ve bazıları bozulmuş kimyasalları (hatta yasa dışı reçeteli ilaçları) bile içerebilir.
Bitkisel desteklerin kullanımını doktorunuzla konuşmak önemlidir. Bitkilerin özellikle ilaçla girdikleri etkileşimler oldukça riskli olabilir. Vitaminler ve otlar da dahil olmak üzere kullandığınız diğer tüm ilaçlar hakkında doktorunuza bilgi vermeniz önemlidir.
Peki, bitkiler nasıl bu kadar tehlikeli olabilir?
Bitkisel takviyeler direkt bir bitki olsa da veya bitki kaynaklarından gelse de aktif içerikler yine de güçlü kimyasallar olabilir. Bu nedenle bitkisel takviyeler, kullandığınız mevcut ilaçlarla etkileşime girerek beklenmedik yan etkiler oluşturabilmektedir. Bitkisel takviyeler ilaçlarla şu şekilde etkileşime girerek yan etki oluşturabilirler:
- İlacın vücuttaki sindirimine müdahalede bulunabilir.
- İlaçların yan etkilerini şiddetlendirebilir.
- İlacın amaçlanan tedavi edici etkisini ortadan kaldırabilir.
Gelin bazı bitkisel desteklerin nasıl tehlikeli olabileceğini birlikte inceleyelim.
1.) Karayılan Otu
Karayılan otu, Kuzey Amerika’da bulunan çalı benzeri bir bitkidir. Genellikle menopoz semptomları (örneğin sıcak basması) ve ağrılı adet kanamasına çözüm için kullanılmaktadır. Fakat çok sık tüketilmesi sonucunda karaciğer enzimlerinde artışa sebep olabilmektedir.
2.) Kızılcık
Kızılcık, C vitamini dolu bir meyvedir ve bazı insanlar idrar yolu enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olmak için kızılcık suyu içmektedir. Fakat kızılcık, varfarin gibi kan sulandırıcıların (antikoagülanlar) etkisini arttırabilir ve morarma veya kanamaya neden olabilir.
3.) Ekinezya
Ekinezya, bağışıklık sistemini güçlendirmek için kullanılmaktadır ve en yaygın olarak soğuk algınlığı tedavisinde tercih edilmektedir. Ekinezya, karaciğere gelen birçok ilacın metabolize etme şeklini değiştirebilir. Bunlar, yan etkilere veya ilacın etkinliğinin azalmasına yol açabilen biraz karmaşık etkileşimlerdir.
4.) Çuha Çiçeği Yağı
Çuha çiçeği yağı, bazı insanlar tarafından diyabetik nöropati olarak da adlandırılan diyabette romatoid artrit ve sinir ağrısına yardımcı olmak için kullanılabimektedir. Kan sulandırıcı etkileri olabilecek ilaçlar (örneğin; varfarin) alıyorsanız veya ibuprofen gibi ilaçlar kullanıyorsanız çuha çiçeği yağı kullanmadan önce muhakkak doktorunuza danışınız.
5.) Kediotu
Kediotu ile 200’den fazla olası ilaç etkileşimi vardır, bu nedenle kediotu kullanırken bir ilaç etkileşimi taraması önemlidir.
6.) Sarı kantaron
Depresyon semptomlarına yardımcı olmak için yaygın olarak kullanılan popüler bir bitkisel takviyedir. Kantaron ile 500’den fazla ilacın etkileşimi vardır ve bazıları tehlikeli olabilir, bu nedenle sarı kantaron kullanırken bir ilaç etkileşimi taraması önemlidir.
7.) Ginseng
Ginseng, Asya ülkelerinde yüzyıllardır tedavi edici etkileri nedeniyle kullanılmaktadır. Günümüzde ginseng kullanımının vücudun strese karşı direncini arttırdığı da gösterilmiştir. Ginseng tüm bu yararlarına ek olarak insülin gibi diyabetik ilaçları etkileyerek düşük kan şekerine yol açabilir. Doktorunuzun insülin dozunuzu ayarlaması veya kan şekerinizi daha sık izlemesi gerekebilir.
8.) Yeşil çay
Yeşil çay, Çin menşeli popüler bir içecektir ve diğer kullanımların yanı sıra mide hastalıklarına iyi gelmesi ve antioksidan etkileri sebebiyle tüketimi teşvik edilmektedir. Kolesterol ilacı kullanan bireylerde (özellikle Zocor kullanımında) ilaçlarla etkileşime girerek ciddi yan etkiler oluşmasına sebep olabilmektedir.
Özetle, lütfen doktorunuz tarafından reçete edilmediği müddetçe hiçbir ilacı kullanmayın. Bununla birlikte reçete edilmemiş herhangi bir bitkisel desteği kullanmak istiyorsanız muhakkak doktorunuza danışmayı ihmâl etmeyin. İlaç etkileşimleri bazen önemsiz olabilir fakat öte yandan bu etkileşimler endişe verici olabilir ve bitkisel takviyenin kesilmesi, ilaç dozunun değiştirilmesi veya yeni bir ilacın seçilmesi gerekebilir.
Uzm. Dyt. Şeydanur Özpınar
Referanslar ve Kaynakça:
- Amadi, C. N., & Mgbahurike, A. A. (2018). Selected food/herb–drug interactions: mechanisms and clinical relevance. American journal of therapeutics, 25(4), e423-e433.
- Genser, D. (2008). Food and drug interaction: consequences for the nutrition/health status. Annals of Nutrition and Metabolism, 52(Suppl. 1), 29-32.
- Schmidt, L. E., & Dalhoff, K. (2002). Food-drug interactions. Drugs, 62(10), 1481-1502.
No Comments