Eleştiri

Sosyal medyada, bazen isimli, bazen isimsiz-imzasız, bazen yanlış sahiplendirilmiş, pek çok söz çıkıyor karşımıza. Şahsen bu paylaşımlara pek itibar etmiyorum, gerçekliğinden emin olmadığım sözleri de sizlerle paylaşmıyorum fakat geçenlerde psikoloji alanında paylaşımlar yapan bir sayfada yine isimsiz paylaşılmış bir söz çıktı karşıma.

“Hiçbir zaman senden daha fazlasını yapan biri tarafından eleştirilmeyeceksin, sadece senden daha azını yapan biri tarafından eleştirileceksin. Sakın kulak asma.”

Sözü okurken, bir anda kendimi “ne kadar doğru” derken ve başımı onaylar anlamında sallarken buldum.

Sonra bir an düşündüm ve “Acaba ben bu sözü neden onayladım, bu bakış açısını o kadar mı içselleştirmişim?!” dedim. Bu konuda farkındalığımı arttırmaya ve bu hafta sizlerle bunu paylaşmaya karar verdim.

Kelime Anlamı Olarak Eleştiri

Her ne kadar ilk anda, olumsuz olarak algılansa da, kelimenin sözlük anlamı; “Bir düşüncenin, bir davranışın doğruluk ya da yanlışlığını ortaya çıkarmak, gerçek değerini belirtmek üzere onu inceleyip sonuca varmak.” Dolayısıyla, son zamanlarda yapılan, “Olumlu Eleştiri-Olumsuz Eleştiri” sınıflandırılması belki de gereksiz; çünkü eleştiri genel anlamda her yönüyle değerlendirmek anlamına geliyor.

Toplumda Eleştiri Anlayışı

Kelime anlamı böyle de olsa, burada üzerinde düşünmemiz gereken, kavramın toplum içinde nasıl hayata geçtiği. Eleştirmek hep olumsuz yönlerin, yanlışların, hataların yerilmesi olarak anlaşılıyor hayatta; ve maalesef insanlara, yermek övmekten daha kolay geliyor. Bunu yaparken de çoğunlukla kırıcı olunuyor. İşte bu tekrarlanan ve kırıcı olan eleştirilerin çoğunun aslında, kişilerin kendi eksikliklerinin ya da kendilerini yetersiz hissettikleri yönlerinin yansıması olduğunu söylüyor, birçok psikolojik araştırma. İnsanlar eksik hissettiği yönlerini başkalarında gördüğünü dile getirdikçe, kendilerini iyi hissetmeye meyilliler. Yani araştırmalar özetle, insanlara şunu söylüyor:

“Diğer insanlarda bizi rahatsız eden şeyler, aslında kendimizde bizi rahatsız eden özelliklerdir.”

Eleştirilmek

Eleştirilmeye karşı tutum, kişiden kişiye değişse de, genelde bu durum kimseyi mutlu etmez. Hele ki aynı kişiler tarafından sürekli yapılan eleştiriler, gerçekten sinir bozukluğuna sebep olur. Bu noktada eleştirilen insanların, kendi ruh sağlıklarını korumak açısından kendilerine bir takım sorular sormaları gerekir.

Eleştiren kişi gerçekten beni tanıyor mu?

Sizi iyi tanıyan, hayatınızı bilen insanların eleştirileri belki belirleyici olabilir ama sizi çok az tanıyan insanların eleştirileri ciddiye alınmamalıdır.

Eleştiren kişi iyi niyetli mi? Neyi eleştiriyor?

Kişinin eleştirdiği nokta, gerçekten olumsuz mu, yoksa toplumun çoğunluğu tarafından iyi görülen, takdir edilen noktaya mı parmak basıyor?! Şayet ikinci seçenek geçerliyse, burada ciddi bir kıskançlık söz konusu olabilir.

Eleştiren kişi sadece eleştiriyor mu?

Sadece tek cümleyle eleştiri yapan ve konuyu kapatan insanların eleştirilerine kulak asmamalı. Eleştirilerin ardından, bir çözüm yolu önerebiliyorsa o kişi iyi niyetlidir ve yardımcı olmak amacındadır. Bu eleştiriler, hayat akışı içerisinde, dikkate alınabilir.

Eleştiri ve Zarafet

Tüm bunlarla birlikte, eleştiren kişi bazen yanlış anlaşılabilir. Alıngan kişilikler, iyi niyetli yaklaşımları bile olumsuz algılayabilir. Bu gibi durumlarla karşılaşmamak için en çok dikkat edilmesi gereken nokta bence şu olmalıdır:

“Eleştirirken kurulan cümlelerde şahıslar değil, davranışlar üzerinde durulmalı; karşıdaki insanın değil, o davranışının yanlış olduğu zarafetle belirtilmelidir.”

Konu, yanlışların söylenmesi de olsa, iletişimde zarafet her şeydir.

Nalan Erpolat