Gazi ve Fikriye

Gazi ve Fikriye | Hıfzı Topuz

Bu kitaptan bir aşk hikayesi ya da biyografi bekleyen yanılır. Mustafa Kemal Atatürk’ün genel olarak hayatı ve bu hayatta Fikriye Hanım’ın yeri anlatılıyor.

Anlatayım ben de:

Akrabalık

Fikriye’nin amcası Ragıp Bey. Ragıp Bey, eşi öldükten sonra yeniden evleniyor. Evlendiği kadın, Ali Rıza Bey’in ölümüyle dul kalan Zübeyde Hanım. Yani Fikriye Hanım, Mustafa Kemal’in üvey babasının yeğeni.

Kardeşler

Ali Rıza Efendi rüyasında gördüğü kıza aşık olmuş, o kıza benzeyen bir kız görürse evlenecekmiş. Gördüğü kız da evet Zübeyde Hanım.

Rıza Efendi 32, Zübeyde 14 yaşında evlendiklerinde. Üç çocukları oluyor; Fatma, Ahmet, Ömer. Üçü de küçük yaşta ölüyor. Sonra Mustafa doğuyor. Ardından Makbule ve Naciye. Ama Naciye de çocuk yaşta ölüyor.

Rıza Efendi memur, maaşı az. Memurluğu bırakıp kereste işine giriyor. Mustafa 7, Makbule 3 yaşındayken, Naciye 40 günlükken Rıza Efendi ölüyor.

Zübeyde Hanım, Ragıp Bey ile evleniyor. Ragıp Bey’in bir kızı var, Rukiye. Zübeyde Hanım ile Ragıp Bey’in bir oğlu oluyor. Süreyya. O da ölüyor.

Fikriye

Ragıp Bey’in kardeşi Memduh Bey. Memduh Bey’in eşi Vasfiye, oğlu Ali Enver, kızları Fikriye, Jülide, Emine Melahat. (Emine Melahat, kocasıyla Mısır’da yaşıyor ve kolera salgınında ölüyor.)

Yani Fikriye, Mustafa Kemal’in üvey amcasının kızı. Ve kendisinden on altı yaş büyük “Kemal Ağabey”ine aşık. Kitapta delicesine, saplantılı, gözü başka birini görmeyecek şekilde bir aşk yansıtılıyor. Mustafa Kemal’inki ise daha ziyade bir sevecenlik gibi. Fikriye ile yakınlaşıyorlar ama görevi icabı sık sık başka şehirlerde oluyor Mustafa Kemal.

Selanik, Yunan işgali altına girince Zübeyde Hanım çocukları alıp İstanbul’a geliyor. Ragıp Bey, Selanik’i bırakmak istemiyor. Zübeyde Hanım, Vasfiye Hanımların (Fikriye’nin annesi) evine geliyor. Fikriye’den pek hoşlanmıyor Zübeyde Hanım. Benim oğlum sultanlara layık, diyor. Makbule de öyle düşünüyor, bu yüzden Fikriye ile anlaşamıyorlar. Fikriye ile Makbule’nin bitmez kavgaları oluyor. Zübeyde Hanımlar ayrı eve çıkıyorlar.

Mustafa Kemal’in Başarıları

Mustafa Kemal’i İstanbul’dan uzaklaştırmak için Samsun’a gönderiyorlar. Zaten Mustafa Kemal de Anadolu’ya geçmek ve halkı örgütlemek istiyordu. Ordu müfettişi olarak gidiyor. Orada örgütlenme başlattığı haberleri üzerine geri çağırılıyor. Gelmeyince müfettişlik görevi alınıyor. Mustafa Kemal de komple askerlikten istifa ediyor.

“Bu andan itibaren hiçbir resmi sıfatım ve memuriyetim yok. Milletin bir ferdi olarak ve gücümü milletten alarak görevimi sürdüreceğim.”

Sonra;
Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919)
Erzurum Kongresi (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919)
Sivas Kongresi (4 Eylül – 11 Eylül 1919)

düzenleyip Ankara’ya geçiyor. Büyük Millet Meclisi toplanıyor. (23 Nisan 1920)

Fikriye ve Gazi Ankara’da

Fikriye Hanım, Mustafa Kemal’in hasretine daha fazla dayanamayıp Ankara’ya gidiyor Mustafa Kemal’i görmeye. Mustafa Kemal de hem özlediği hem de kaldığı yerde bir kadının evi çekip çevirmesinin iyi olacağını düşünerek çağırıyor Fikriye’yi.

Burada yazar, daha önce Sofya’da görev alan Mustafa Kemal’in oradaki kadınlı erkekli eğlenceleri özlemiş olabileceğini, Fikriye’yi görmenin iyi geleceğini anlatıyor. Açıkçası yazarın, erkek olması nedeniyle olsa gerek, anlatımında yer yer eril bir hava sezdim.

Bir de gülünç yakınlaşma ifadeleri. Fikriye’nin göğsü Mustafa Kemal’e değdi, çok heyecanlandı, dizleri dokunuyordu, çok heyecanlandı Fikriye… Bu tabii yazarın anlatımına katması beklenebilecek tuz biber, ama azıcık komik geldi bana.

Fikriye ile Mustafa Kemal’in aynı evde yaşaması Fikriye’nin ağabeyinin canını sıkıyor. Fikriye’nin ona anlattığına göre Mustafa Kemal ve Fikriye gizlice evlenmişler. Mustafa Kemal gizli olmasını istemiş çünkü annesinin rızasını almadan nikah kıymak saygısızlık olur ama annesinin rızasını alacak vakit yok, düğün de mümkün değil o şartlarda. Ortalık düzelince hallederiz demiş.

Fikriye ve Mustafa Kemal’in nikahı ile ilgili son sözde bunun ne kadar doğru olduğu bilinmediğini söylüyor yazar. Fikriye Hanım’ın yakınlarına göre geleneksel biçimde evlenmişler ama gizli tutulmuş. Ama Mustafa Kemal’in çevresinde olanların yakınları bu evlenme olayını hiç duymadıklarını söylemiş.

Kitaptan Mustafa Kemal’in Fikriye’ye aşık olmadığı çok açık. Seviyor ama Fikriye’nin kendisini sevdiği gibi değil.

Latife Hanım

İzmir’de düşman denize dökülüyor. Uşakizadelerin köşkünde kalıyor Mustafa Kemal. Latife Hanım ile de burada tanışıyorlar.

Latife Hanım ile münasebeti, Fikriye’ye ihanet olur mu?

Bu konuda yazar şunu dile getirmiş:

“… Mustafa Kemal biraz bıkmıştı Fikriye’den. Yaklaşık iki yıllık ortak bir yaşam, bir tekdüzelik yaratmıştı. Gazi yeni ilişkilerin özlemini duymaya başlamıştı. Onun yaşamında hiçbir duygusal ilişkinin iki yıllık ömrü olmamıştı. Sırası geldiği zaman her türlü bağlarını kesip koparmayı bilecek bir yapıdaydı. Belki bu yüzden Latife’ye karşı duygusal bir eğilim göstermesinin sakıncalı olmayacağını düşündü.”

Demin bahsettiğim eril bakış akışı.

(Latife Hanım ilgili bir kitap için bkz: Latife Hanım | İpek Çalışlar)

Fikriye verem oluyor. Almanya’da sanatoryuma gönderiliyor. Mustafa Kemal de Latife Hanım ile evleniyor.

“Gazi bu evlilikten mutlu muydu? Orası hiç belli değil. Ama Mustafa Kemal çağdaş bir evliliğin örneğini vermek için elinden geldiği kadar zarif ve anlayışlı davranıyordu. Evlilik fırtınalarının kopmasına daha çok zaman vardı.”

Fikriye bir gazeteden öğreniyor evlilik haberini. Ankara’ya geliyor. Latife Hanım ve Mustafa Kemal’in soğuk, kaba ve ilgisiz tavrıyla karşılaşıyor. Birkaç gün onların yanında kalıyor ama hiç odasından çıkmıyor. Kimse de onu görmeye gelmiyor. Bir otele gidiyor. Burada istenmediğini anladığı için İstanbul’a gitmeye karar veriyor. Vedalaşmak üzere Çankaya köşküne gidiyor. Ama kapıdan çevriliyor. Bir zamanlar “hanımı” olduğu köşkten ve gönül ilişkisi yaşadığı adamdan bu şekilde bir muamele görmeye dayanamayıp, İsmet Paşa’nın kendisini koruması için verdiği silahla intihar ediyor.

Ben hemen orada öldüğünü sanıyordum. Kitaba göre hastaneye kaldırılıyor, durumu iyileşmek üzereyken vereme bağlı rahatsızlığı nüksediyor ve ölüyor. Yine kitapta anlatılana göre Mustafa Kemal, Latife Hanım’dan çekindiği için Fikriye ile ilgilenmemiş.

Aşk?

Okuduğumdan anladığım Fikriye Hanım, ne olursa olsun Mustafa Kemal ile birlikte olmak istemiş. Evlilik olsa iyi olurdu herhalde onun için ama bunun olmamasına da razı bir tutumu varmış. Mustafa Kemal onunla hiç ilgilenmese, onu yanına almasa, yine kahrından ölürmüş gibi bir izlenim veriliyor kitapta.

Atatürk ile ilgili bir okuma önerisi olarak: Ölümsüz Atatürk | Vamık D. Volkan – Norman Itzkowitz

Saygılarımla,
Hülya Erarslan