Hamlet | William Shakespeare
Danimarka kralı ölmüştür. Ya da öldürülmüştür. Kralın kardeşi Claudius tahta geçmiş ve ölen kralın karısı Gertrude ile evlenmiştir. Hayalet kral, oğlu Hamlet’ten intikam almasını ister.
“Çürümüş bir şey var Danimarka krallığında.”
Hamlet, annesi Gertrude ile konuşurken perde arkasından dinleyen sarayın başmabeyincisi Polonius’u, kral zannederek öldürür. Polonius’un kızı Ophelia babasının ölümüne üzülerek önce aklını, sonra gölde intihar ederek hayatını kaybeder.
Hamlet intikamını alacak almasına da…
Suçlular ölecek, suçsuzlar da arada kaynayacak.
Hamlet | Dalkavuklarla alay
Hamlet eğlenceli bir tip. Özellikle dalkavukluk edenlerle çok alay ediyor.
Örneğin:
Hamlet ile Polonius bir bulutun şekli üzerine konuşuyorlar. Hamlet bulutu deveye benzetiyor. Polonius “Doğru, vallahi, tıpkı bir deve” diyor. Hamlet fikrini değiştirip fareye benzetiyor. Polonius “Evet, sırtı tam bir fare sırtı.” Hamlet bu defa balinaya benzetiyor. Polonius yine onaylıyor.
Ya da bir başkası. Lord Osric ile olan muhabbeti. Havadan konuşuyorlar. Osric “Hava pek sıcak” diyor. Hamlet “Yoo, çok soğuk.” Osric de hemen “Evet, biraz soğukça galiba efendimiz, haklısınız.” Hamlet hemen ardından “Ama yine de bunaltıcı bir sıcak var.” Osric de “Dayanılmaz bir sıcak efendimiz.”
Dili pek nüktedan. Örneğin Polonius “Şimdilik izninizi alıp gideyim efendimiz” diyor. Hamlet’in cevabı: “Bundan daha seve seve verebileceğim hiçbir şey alamazsınız benden bayım.”
Hamlet | Olmak ya da Olmamak!
Meşhur “Olmak ya da olmamak, işte bu bütün mesele bu” diye bildiğimiz kısım “Var olmak mı yok olmak mı, bütün sorun bu!” diye çevrilmiş benim okuduğum çeviride.
Hamlet’in babasının ölümü ile ilgili öğrendikleri üzerine kafasını kurcalayan düşünceler yumağında geçiyor bu kısım:
“Var olmak mı, yok olmak mı, bütün sorun bu!
Düşüncemizin katlanması mı güzel,
Zalim kaderin yumruklarına, oklarına,
Yoksa diretip bela denizlerine karşı
Dur, yeter demesi mi?”
Hamlet, Kadın Düşmanı mı?
Azıcık kadın düşmanı mı ne Hamlet?
Annesi babasının ölümünden iki ay sonra başkasıyla evlendi diye kinlenmiş. Bunun acısını Ophelia’dan çıkarıyor. “Tanrı size bir yüz vermiş, siz tutup başka bir yüz yapıyorsunuz kendinize. Kırıtmalar, fıkırdamalar, yapmacıklı konuşmalar…” diye kıza atarlanıyor.
Şehre bir tiyatro ekibi geliyor. Hamlet tiyatroculara oyunda söylemeleri için şu metni veriyor:
“Yalnız ilkini öldüren varır ikinci kocasına.
İkinci evlenmeye kadını sürükleyen şey
Aşağılık bir hesaptır, sevgi değil.
Bir kez daha öldürmüş olurum kocamı
Bir kocaya açarsam yatağımı.”
Oldu canım. Adam ölünce kadın ömür boyu onun yasını tutacaktı. Tersi için de geçerli. Karısı ölünce de koca ömür boyu onun yasını tutmasın. Yani Hamlet, annene dersini vereceksin diye bütün kadınları gömdün, oldu mu şimdi?
Hamlet | Dönemin Tiyatro Modası
Hamlet’in ağzından dönemin tiyatro modasını da eleştiriyor Shakespeare. Hamlet, oyunculara verdiği parçanın rahat, özentisiz, söz parlatmadan, el kol havalara savrulmadan, ölçüsünde, tadında söylenmesini istiyor.
“Yürekler acısı geliyor bana gürbüz bir delikanlının takma saçlar sakallar içinde, bir acıyı yüreğini paralarca, didik didik ederce bağırıp halkın kulaklarını yırtması.(…) En başta gözeteceğimiz şey, yaratılışa tabiata aykırı olmamak. Çünkü bunda sapıttık mı tiyatronun amacından ayrılmış oluruz. Doğduğu gün de bugün de tiyatronun asıl amacı nedir? Dünyaya bir ayna tutmak, iyilerin iyiliklerini, kötülerin kötülüklerini göstermek…”
Hamlet | Soyluların ve Soylu Olmayanların Ölümü
Soylular ve soylu olmayanlar arasındaki adaletsizliğe de değiniyor Hamlet’in ağzından Shekespeare.
Ophelia intihar ettiği için normalde bir cenaze töreni düzenlenmeyecekken soylu bir aileden olduğu için cenaze töreni yapılıyor. Bu konudaki eleştiri mezarcıların ağzından geliyor:
“Bu kadın soylulardan olmasaydı, zor gömerlerdi Hıristiyan mezarlığına. (…) Yüksek tabakanın kendini asmaya, boğmaya hakkı var, öteki Hıristiyan dindaşların yok…”
Hamlet’in o meşhur sahnesi olan eline kafatası aldığı kısım da burası. Mezarcıların toprağı kazarken savurduğu kemikler ve kafataslarını görünce Hamlet ölüm ve insanın yaşarken yaptıklarının nasıl önemsiz hale geldiğini düşünüyor:
“Bu da niçin bir avukatın kafası olmasın? Nerede şimdi o kanun cambazlıkları, söz perendeleri, maddeler, fıkralar mıkralar? Nasıl katlanır bu kaba herifin tepesine çamurlu küreğine indirmesine? Neden bir dava açmıyor hemen?”
Hamlet | Her Devrin İnsanlarına
Her devrin insanı olanlardan da hoşlanmıyor Hamlet.
“Zamanımız böylelerine hayran işte, böyle günün türküsünü çağıranlara! Gösterişler, kırıtmalar altında köpüğe benzer boş bir beyin. Bununla en parlak, en ince görüşlü insanların ağzından girip burnundan çıkmayı becerirler. Oysa içlerini yoklarsanız, bir üfürmede su kabarcıkları gibi patlayıverir neleri varsa.”
“Zamanımız” dediği zaman 1600’lü yıllar. Halbuki aynısı bugün.
Muazzez İlmiye Çığ‘a atfedilen bir laf var; “Sümer tabletlerinde ‘Bu gençlik nereye gidiyor?’ yazısını gördüğümden beri gençleri sorgulamıyorum” diye.
Sümer tabletleri Milattan Önce 2000’li yıllara ait.
1092’de Selçuklu veziri Nizamü’l-Mülk’ün yazdığı Siyasetname‘de de yine bugün için de geçerli eleştirilerin yer alması gibi.
İnsanlık olarak bazı konularda nasıl oluyor da binlerce yıldır değişim gösteremiyoruz? Binlerce yıl boyunca aynı dertlerden yakınmak, aynı şeyleri eleştirmek… Huysuz ihtiyar gibiyiz. Dünyacak, insanlıkcak huysuz ihtiyarız. Değişime direnç gösterdiğimiz gibi sürekli de yakınıp duruyoruz.
Hazır değiliz demek ki.
“Serçenin ölmesinde bile bir bildiği vardır kaderin. Şimdi olacak bir şey yarına kalmaz, yarına kalacaksa, bugün olmaz. Bütün mesele hazır olmakta.”
Hamlet | Ophelia
Hamlet’i Ophelia’nın gözünden anlatan bir film var: Bkz: Ophelia
Orijinal eserden farklılıkları var tabii. Orijinal eserde Ophelia soylu iken filmde fakir. Orijinalde Ophelia, Hamlet’in pek umurunda değil. Ama filmde büyük aşk yaşıyorlar. Orijinalde Ophelia, babasının ölümünün ardından gölde boğularak ölüyor. Filmde ise mutlu bir son var. Daha feminist bir Ophelia var.
Çiçek gibi son. Ama Shekespeare’in eserinde Opelia kim ki Hamlet’in yanında?
Ophelia demişken, Ophelia’nın gölde ölümü pek çok resme de ilham olmuş. Bkz: Google
Shakespeare’den yorumladığım diğer eserler:
Saygılar,
Hülya Erarslan
No Comments