Diyet; kişinin günlük beslenme düzeninin geneline verilen isimdir. Bir diyetin beslenme kalitesi göz önüne alındığında, uygun yiyecek seçimleri her zaman önemlidir. Bireyler, gün içerisinde tüm besin gruplarını içeriğinde bulunduracak şekilde çeşitli beslendikleri takdirde, diyetin de besin ögeleri bakımından yeterli olması daha olasıdır.
Bireylerin günlük diyetlerinin içeriğinde oluşan yanlış değişiklikler (örneğin yağ ve karbonhidratın kontrolsüz artışı) sonucunda vücut ağırlıklarında istenmeyen anormallikler oluşmaya başlamaktadır. Özellikle yağ artışıyla birlikte ağırlığı taşımakta zorlanan kaslarda şiddetli ağrılar, dolaşım sisteminin yetersiz kalması sonucunda oluşan varisler, kan yağlarının artması sonucunda damarlarda oluşan yağ partikülleri ve buna eşlik eden kalp krizi riski sayılabilecek en temel ama en ciddi değişikliklerdir.
Kilosunda beklenmeyen değişiklikler olduğunu fark eden kişiler eğer bilinçliyse bu artışa “dur” demek adına bazı araştırmalara başlamaktadır. Zayıflamak adına yapması gerekenleri araştıran kişilerin karşısına ilk önce popüler diyetler çıkmaktadır. Popüler diyetler; henüz çok yeni olmakla birlikte üzerinde daha fazla çalışılması ve araştırmalar yapılması gereken önemli bir konudur.
Atkins Diyeti
Atkins diyeti veya Atkins yaklaşımı, beslenmedeki karbonhidrat oranı düşürülerek vücuttaki insülin seviyelerini kontrol etmeyi amaçlamaktadır.
Bireyler çok miktarda rafine karbonhidrat tükettiğinde, insülin seviyeleri hızla yükselmektedir ve ardından hızla düşmektedir. Artan insülin seviyeleri, vücudun depolanmış yağı bir enerji kaynağı olarak kullanma olasılığını (yağ yıkımını) azaltmaktadır. Bu nedenle, Atkins diyetinde karbonhidratlardan kaçınılmaktadır, ancak protein ve yağ konusunda kişiler serbest bırakılmaktadır.
2006 yılında yapılan bir çalışmaya göre insanlarda Atkins diyetinin; baş ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı, kabızlık ve kötü kokulu nefes gibi bazı yan etkilerinin olabileceğini kaydetmiştir. Bu sebeple Atkins diyetinin bir diyetisyen ve doktor eşliğinde uygulanması gerekmektedir.
Zone Diyeti
Zone diyeti, her öğünde yüzde 40 karbonhidrat, yüzde 30 yağ ve yüzde 30 proteinden oluşan bir beslenme prensibini hedeflemektedir. Zone diyeti yüksek kaliteli besinlerin (işlenmemiş karbonhidratlarla birlikte zeytinyağı, avokado yağı ve fındık yağı gibi sağlıklı yağlar) tüketimini teşvik etmektedir.
Amerikan Kardiyoloji Koleji hekimleri ve diğer uzmanlar, yüksek miktarda yağ tüketimine bağlı olarak kolestrol değerlerinde artış oluşması riski sebebiyle bu diyeti uygulayan bireylerin kolesterol seviyelerinin izlenmesini tavsiye etmektedir.
Ketojenik Diyet
Ketojenik diyet, çok uzun bir süredir epilepsi tedavisinde kullanılmaktadır ve başka hastalıklar için de uygulanabilirliği araştırılmaktadır. Karbonhidrat alımını azaltmayı ve yağ alımını artırmayı hedeflemektedir. Vücudun karbonhidrat yerine yakıt olarak yağları kullanmasına olanak sağlamaktadır.
Diyet sürecinde ketoz adı verilen bir metabolik yol ile keton adı verilen maddeler oluşturulmaktadır. Bununla birlikte ketojenik diyet, Tip 1 diyabetli kişiler için ketoasidoz dahil olmak üzere bazı önemli risklere sahiptir. Diyabetik komaya ve ölüme neden olabilmektedir. Muhakkak bir hekim ve diyetisyen kontrolünde uygulanması gereken diyet modelidir
Vejetaryen Diyet
Çeşitli vejetaryen türleri vardır: lakto-vejetaryen, lakto-ovo vejetaryen, ovo-vejetaryen, pesko-vejetaryen ve yarı-vejetaryen gibi. Vejetaryenlerin çoğunluğu lakto-ovo vejetaryendir. Yani yumurta, süt ve bal dışında hayvansal kaynaklı besinler tüketmemektedirler.
Son birkaç yıldır yapılan araştırmalar, vejetaryenlerin daha düşük vücut ağırlığına sahip olduğunu, hastalıklardan daha az şikayetçi olduğunu ve tipik olarak et yiyen insanlara göre daha uzun bir yaşam beklentisine sahip olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte vejetaryen diyetlerde B12, D vitamini ve demir eksikliği gibi vitamin/mineral eksiklikleri gözlemlenebilmektedir. Hekim kontrolünde uygun vitamin mineral desteklerinin uygulanması önem arz etmektedir.
Düşük Karbonhidratlı Diyetler
Düşük karbonhidratlı diyetler, özellikle kilo kaybı için onlarca yıldır popüler olmuştur. Düşük karbonhidratlı diyetlerin birkaç türü vardır, ancak hepsi karbonhidrat alımını günde 20-150 gram sınırlamayı hedeflemektedir. Diyetin birincil amacı, vücudu ana enerji kaynağı olarak karbonhidrat kullanmak yerine yağ kullanmaya zorlamaktır.
Çok sayıda çalışma, düşük karbonhidratlı diyetlerin, özellikle aşırı kilolu ve obez bireylerde kilo vermek için son derece yararlı olduğunu göstermektedir Bununla birlikte düşük karbonhidratlı diyetler herkese uygun değildir. Bazı bireylerde LDL kolesterolde (kötü kolesterol) artış olabildiği gözlemlenmiştir.
Dukan Diyeti
Dukan diyeti, iki adet kilo verme aşaması ve iki adet koruma aşaması olmak üzere dört aşamaya bölünmüş yüksek proteinli, düşük karbonhidratlı bir zayıflama diyetidir. Her aşamada ne kadar süre kalınacağı, kişinin ne kadar kilo kaybettiğine bağlıdır. Her fazın kendi beslenme düzeni vardır.
Dukan diyeti hakkında çok az kaliteli araştırma bulunmaktadır. Bununla birlikte ciddi kalori kısıtlaması ile gerçekleşen hızlı kilo verme sonucunda önemli kas kayıpları oluşabileceği unutulmamalıdır.
Unutulmamalıdır ki, bir birey için en doğru diyet; yaşam tarzına ve beslenme alışkanlıklarına uygun bir şekilde diyetisyeni tarafından hazırlanan diyettir. Diyetler parmak izi gibidir ve muhakkak kişiye özel olmalıdır. Kişinin gelişigüzel, herkesin fayda gördüğünü iddia ettiği bir diyeti diyetisyenine danışmadan uygulaması kısa veya uzun vadede olumsuz durumların oluşmasına sebebiyet vermektedir.
Popüler Diyetler bağlıklı yazı dizimizde altı popüler diyeti derinlemesine inceleyip örnek menüler ve tariflerle daha detaylı bir şekilde açıklayacağız.
Bir sonraki hafta Atkins diyeti başlığı altında görüşmek üzere.
Referanslar ve Kaynakça:
- Chaston, T. B., Dixon, J. B., & O’Brien, P. E. (2007). Changes in fat-free mass during significant weight loss: a systematic review. International Journal of Obesity, 31(5), 743–750.
- Freedman, M. R., King, J., & Kennedy, E. (2001). Popular diets: a scientific review.
- Mahdi, G. S. (2006). The Atkin’s diet controversy. Annals of Saudi Medicine, 26(3), 244–245.
- Shilpa, J., & Mohan, V. (2018). Ketogenic diets: Boon or bane? The Indian Journal of Medical Research, 148(3), 251.
- Volek, J. S., Phinney, S. D., Forsythe, C. E., Quann, E. E., Wood, R. J., Puglisi, M. J., Kraemer, W. J., Bibus, D. M., Fernandez, M. L., & Feinman, R. D. (2009). Carbohydrate restriction has a more favorable impact on the metabolic syndrome than a low fat diet. Lipids, 44(4), 297–309.
- Westman, E. C., Feinman, R. D., Mavropoulos, J. C., Vernon, M. C., Volek, J. S., Wortman, J. A., Yancy, W. S., & Phinney, S. D. (2007). Low-carbohydrate nutrition and metabolism. The American Journal of Clinical Nutrition, 86(2), 276–284.
No Comments