Herkese selamlar. Yeni bir ay ile birlikte yeni bir mevsime de girmiş bulunuyoruz. Umarım herkes için güzelliklerin başlangıcı olur. Birçoğumuz evlerimizde domates konserveleri yapıyoruz. Konservelerin içinde ise şifa deposu likopen bulunuyor. Ben de sizlere tam zamanıdır deyip likopenin sağlık üzerine etkilerini anlatmaya geldim. Önce “Bu likopen nedir, ne değildir” onunla başlayalım.
Likopen Nedir?
Likopen bir karotenoiddir. Karotenoidler ise bitkilerde, mikroorganizmalarda ve bazı hayvanlarda bulunan renkten sorumlu pigmentlerdir. İnsan bedeni kendisi üretemediği için besin yolu ile bu pigmentleri elde eder. Genellikle sarı, turuncu ve kırmızı renklerden sorumludurlar. Nitekim doğada yedi yüze aşkın karotenoid bulunur. Likopen ise karotenoid grubundan kırmızı renkten sorumlu bir pigmenttir1.
Likopen Hangi Besinlerde, Ne Şekilde Bulunur?
En fazla likopen içeren besin domatestir. Diyet ile alınan likopenin yüzde 85’i domatesten gelir. Bununla beraber, domatesi karpuz, kuşburnu, pembe greyfurt ve kayısı takip eder.
Domates hamken likopen oranı daha düşüktür. Ancak meyve olgunlaştıkça likopen oranı artar. Bunu kırmızı rengin ortaya çıkmasında da anlayabiliriz. Lâkin likopen oranı sadece meyve olgunlaştığı zaman artmaz. Meyveye uygulanacak fiziksel ve kimyasal işlemler sonucu da artar. Aslında likopen miktarı değil vücuda alınabilme oranı artmış olur. Isıl işlem uygulanan domateste protein ve liflerin arasına gömülü olan likopenler enzimatik parçalanma ile açığa çıkarlar. Böylece emilim oranı artmış olur. Taze domatese oranla domates sosu, salça ve ketçapta daha fazla likopen bulunur. Özellikle şu dönemde hepimizin tatlı bir telaşla yaptığı domates konserveleri tam bir likopen deposu. Tüm kış boyunca bolca likopen tüketmiş olacağız 1.
Şimdi diyeceksiniz ki sadece renk veren bir madde bu likopen, tükettiğimiz zaman bize ne gibi bir yararı olabilir ki? Evet, sadece bir pigment fakat boyundan büyük işlere kalkışıyor. Sağlığımız için çok büyük etkileri var. Hadi gelin biraz da bunlardan bahsedelim.
Likopen’in Sağlık Üzerine Etkileri
Likopen antioksidan, antikanser, antiinflamatuar (iltihap giderici) ve kolesterol düşürücü etkilere sahiptir. Oksijen vücudumuzun temel maddesidir. Ancak çeşitli kimyasal tepkimeler sonucu oksidasyon meydan gelebilir. Oksidasyon vücudumuzda çeşitli olumsuz etkilere sebep olan sonuçlar ortaya çıkarabilir. Antioksidanlar ise bu durumu önlemede ve tedavi etmede etkilidirler. Nitekim Likopen de iyi bir antioksidandır. Hücre hasarını onarmada ve yenilemesinde görev alır1.
Likopenin antikanser etkisi mevcuttur. Özellikle göğüs, rahim, prostat, pankreas, ve sindirim sistemi kanserleri üzerine büyük etkileri vardır. İlk olarak 1910 yılında keşfedilmiştir. Keşfedilmesi ile birlikte sağlık üzerine etkileri de araştırılmaya başlamıştır. Sonrasında likopen üzerine birçok araştırma ve deney yapılmıştır. Bunlardan birkaç tanesini sizlerle de paylaşmak istiyorum.
- Giovanucci ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada: Haftalık domates tüketimi 1,5 porsiyon ve daha az olan bireyler ile 10 porsiyon ve üstü olan bireyler karşılaştırılmış. Nihayetinde domates tüketimi fazla olan bireylerde prostat kanserine yakalanma oranının yüzde 35 daha az olduğu tespit edilmiştir.
- Rousseau ve arkadaşlarının yaptığı bir diğer çalışmaya göre: Prostat kanseri olan 30 hastaya 3 hafta boyunca her gün 30mg likopen takviyesi verilmiş. Sonuç olarak prostat bezinde bulunan tümörün küçüldüğü, çevre dokulara kanserin yayılma oranının azaldığı saptanmıştır2.
Kanser üzerine olan olumlu etkilerinin yanı sıra diğer olumlu etkilerinden de bahsetmek isterim:
- Kadınlarda menopoz sonrası gelişen kemik erimesinin likopen tüketimi ile ters orantılı olduğu saptanmıştır.
- Likopen kanda en fazla bulunan karotenoiddir. Dolayısıyla kandaki kötü kolesterol oluşturan enzimlerin yapısını bozarak kolesterol seviyesini dengede tutar.
- Kalp damar sağlığı içinde önemli bir etkendir. Kalp krizi riskini azalttığı şah damarının esnekliğini artırdığı saptanmıştır.
- Alzheimer riskini azaltır
- Cilde parlaklık ve esneklik verir1
Likopenin sağlık üzerine olan birçok olumlu etkisinden bahsettik. Peki hangi besinde ne kadar likopen var? Ne kadar likopen tüketmeliyiz. Ne kadarı vücudumuz tarafından emilir? Hadi gelin tüm bu soruların cevaplarını da birlikte öğrenelim.
Likopen en fazla domates ve domatesten elde edilen gıdalarda bulunduğundan yukarıda bahsetmiştik. Taze domateste ortalama 54mg/kg, işlenmiş domateste 112mg/kg, salçada 300mg/kg, ketçapta 166mg/kg likopen bulunur. Gıdalardaki likopenin sadece yüzde10-30’unu vücudumuza alabiliriz2.
Günlük olarak vücudumuza almamız gereken likopen miktarı ise 5-7 mg arasındadır. Ülkelerin günlük likopen tüketim oranına baktığımızda: Amerika 3-16mg, Kanada 25mg, Almanya ise 1.3mg olarak karşımıza çıkmaktadır 2.
Bu hafta sizler için tüm ülke olarak domates konservesi hazırlama telaşındayken aslında ne kadar sağlıklı ve faydalı bir şey yaptığımızı vurgulamak için sizler için bu yazıyı hazırlamak istedim. Umarım faydalı olmuştur.
Herkese sevgiler.
Kaynakça
- Zengin, F., Kurt, Ş., (2018). Likopen ve Likopenin İnsan Sağlığı Açısından Önemi . ADYÜTAYAM Cilt 6, Sayı 2; 30-45.
- Sabbağ, Ş., Sürücüoğlu, M.,(2011). Likopen: İnsan Sağlığında Vazgeçilmez Bir Bileşen. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 6, No: 3, 2011 (27-41).
No Comments