İnek Sütü Zararlı mı?

Herkese selamlar. Haftanız nasıl geçiyor? Umarım çok iyidir. Bu hafta sizlerle son zamanlarda oldukça popüler hale gelen bir konu üzerine konuşalım istedim.

İnek Sütü Zararlı Mı?

İnek sütü ilk çağlarda ineğin evcilleştirilmesi ile birlikte popüler besinler arasında yerini almıştır. Günümüzde de oldukça sık tüketilen bir besindir. Bu kadar sık tüketiliyor olmasıyla birlikte haliyle acaba sağlıklı mı sorusu da akıllara geliyor tabi ki. Hadi gelin bizde bu hafta bu sorunun cevabını inceleyelim.

Besin Değeri ve İçeriği

Bir besinin sağlık açısından değerlendirmesini yapacaksak önce besin değerini ve içeriğini incelemek gerekir.

1 bardak yani 200 mililitre olan tam yağlı sütün besin değerleri şu şekildedir¹:

• 124 kkal
• Karbonhidrat 10 g
• Protein 7 g
• Yağ 6,6 g
• Kolesterol 30 mg
• Sodyum 104 mg
• Kalsiyum 250 mg
• C vitamini 1 mg
• A vitamini 250 iu

Süt 22 temel besin maddesinin 18’ini bünyesinde barındıran bir besindir. Vitamin ve mineral bakımından zengindir. İçerisinde fosfor, kalsiyum, selenyum, çinko, magnezyum gibi mineralleri; A, E ve B grubu vitaminleri ve folik asidi barındırır. İçeriğinde bulunan proteinler kalsiyum emilimini artırır. 500 ml süt 5 yaşındaki bir çocuğun günlük protein gereksiniminin yüzde 40’ını riboflavinin yüzde70’ini, B12’nin yüzde 100’ünü karşılar. Yetişkinin ise: Kalsiyum ihtiyacının yüzde 75’ini, Fosfor’un yüzde 60’ını, İyot’un yüzde 25’ini, B12’nin yüzde 77’sini karşılar^{2, 3}.

Besin değeri oldukça çeşitlidir. Bu sebeple sağlık üzerine olumlu etkileri de mevcuttur. Fakat son dönemlerde yapılan çalışmalarda sağlık üzerine olumsuz etkilerinin de olabileceği yönünde düşünceler vardır. Gelin hepsine birlikte detaylıca bakalım.

Sağlık Üzerine Etkileri

Her besinin olduğu gibi sütün de sağlık üzerine hem olumlu hem de olumsuz etkileri mevcuttur. Önce olumlu etkilerinden bahsederek başlayalım.

Süt içeriğinde bulunan kalsiyumun çokluğu sebebiyle kemik sağlığını olumlu yönde etkiler. Kemiklerin yanı sıra kalsiyum kalp kasılması içinde gerekli bir mineraldir. Bu sebeple süt tüketimi kalp sağlığı içinde önem teşkil etmektedir. İçeriğindeki sağlıklı yağlar sebebi ile Hdl kolesterolü yükselterek sağlığımızı olumlu etkiler. İçerisindeki laktoz fermantasyon yoluyla laktik aside dönüştüğü zaman bağırsak sağlığı için olumlu bir etmen olur. Protein oranı yüksek olduğu için kas sistemi içinde önemlidir^{2, 4}.

Olumlu etkilerinin yanı sıra yapılan çalışmalar olumsuz etkilerinin de olduğunu saptamıştır. Süt üretiminin endüstriyelleşmesi ve ineklerin çok dar bir alanda tek düze beslenmesinden kaynaklı olarak sütte omega 3 oranı düşmektedir. Bunun yanı sıra hayvanın salgıladığı stres hormonları da süte geçmekte ve içildiğinde oksidatif strese sebep olmaktadır.

Özellikle hamile ineklerden elde edilen sütlerde östrojen oranı yüksek olduğundan prostat kanserine yol açabileceği düşünülmektedir.

İnsanlar üzerine yapılan bir çalışmada tam yağlı süt tüketimi ile prostat kanseri arasında bir ilişki olabileceği düşünülmüştür. Song ve arkadaşları yaptığı çalışmada yağlı ve yağsız süt üzerine çalışmış ve her ikisinin de prostat kanseri ile ilişkili olabileceğini bulmuştur. 230 erkek birey ile yapılan bir çalışmada prostat kanserine bağlı mortalite ve erken yaşta mortalitenin süt tüketim sıklığı ile bir ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Yapılan başka bir çalışmada ise süt tüketiminin Igf-1 adı verilen vücutta planlı hücre ölümünden sorumlu (Hücrelerin yenilenmesi için bazıları ölmeli bazıları çoğalmalı gibi düşünebiliriz) insülin benzeri bir hormonun salınımını artırdığı tespit edilmiştir. Igf-1’in fazla salınması ise yumurtalık, prostat gibi çeşitli kanserlerin gelişme riskini artırır.

Sütün içerisinde bulunan laktozun ve Whey adı verilen proteinin de sağlık üzerine olumsuz etkileri tespit edilmiştir. Whey proteininin yemek sonrası kandaki insülin seviyesini artırdığı bilinmektedir. Laktoz ise yetişkinlerde laktaz enzimi eksikliğinden dolayı sindirilemez. Bu sebeple şiddeti kişiye göre değişmekle birlikte karın ağrısı, şişkinlik ve gaz şikayetleri oluşturabilir. Buna laktoz intoleransı ismi verilir. Bunun yanı sıra kronik inflamasyona, oksidatif stresin artmasına ve dna mutasyonlarına sebep olabildiği gözlemlenmiştir. Yetişkinlerde sıklıkla süt tüketiminin kemik kırıklarını tetikleyebileceği de düşünülmektedir. Amerikan pediatri akademisi çocuklarda inek sütü tüketiminin tip diyabet ile lişkili olabileceğini belirtmiştir^{4, 5}.

Laktozun inflamasyon ve oksidatif stresi artırabileceği düşünmektedir. Ancak laktozun fermentasyonu ile oluşan laktik asidin böyle bir etki oluşturmadığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra laktik asidin bağırsaktaki yararlı bakteriler için bir besin kaynağı olduğu bilinmektedir. Ayrıca total kolesterolü düşürücü, diyabete karşı ve kalp damar sağlığını koruyucu etkileri gözlemlenmiştir. Laktoz intoleransı olan bireylerde fermente edilmiş süt ürünlerini rahatlıkla tüketebilmektedir².

Tüm bu bilgiler ışığında konuyu özetlemek gerekirse: inek sütünü sürekli olarak içmek özellikle yetişkinler için pek de doğru değildir. Bunun yerine sütün fermente edilmesi ile üretilen yoğurt, kefir, ayran, peynir gibi besinleri tüketmek daha sağlıklı olacaktır.

Herkese sevgiler.

 
Dyt. Fatma Nur Erdoğan
 

Kaynakça

1. diyetkolik.com
2. Erk, G., Seven, A., Akpınar, A., (2019). Vegan ve Vejetaryan Beslenmede Probiyotik Bitkisel Bazlı Süt Ürünlerinin Yeri. GIDA, 44 (3): 453-462.
3. Yerlikaya, O., Karagözlü C., (2008).”İnsan beslenmesinde inek sütü.” Türkiye 10: 805-808.
4. https://asenaebrusac.com/inek-sutunun-faydalari-ve-zararlari-nelerdir/
5. Kahvecioğlu, T., Güneş, F., (2019). İnek Sütü ve Prostat Kanseri İlişkisi. Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1);44-49.