She Is Leaving Home

Buradaki ilk yazımda Beatles’dan söz etmiş, daha sonraki yazılarımda bu grubun şarkıları üzerine fikirlerimi de paylaşacağımı belirtmiştim.

Arkadaş ortamlarında çok yaptığımız şeylerden biri, bir grubun ya da kişinin tek bir şarkısını dinleyip onun hakkında fikirlerimizi paylaşmaktır, bu bir müzisyenin gelişimi için çok faydalıdır.

Diyelim ki, 8 şarkılık bir albüm var elinizde; o albümün tüm şarkılarını derinlemesine dinleyip düşünmek nasıl önemli ise, o albümden tek bir parçayı dinleyip üzerinde düşünmek aynı derecede önemlidir. 0-8 arası sonsuza bölünebilir, 0-1 arası da sonsuza bölünebilir gibi bir şey, eğer sonsuzluk arıyorsak o her yerde.

Bugün Beatles’ın fazla üzerinde durulmayan, orada burada fazla çalınmayan ama çok önemli bir şarkısı hakkında fikirlerimi paylaşmak isterim.

She Is Leaving Home

Bu şarkı grubun 1967 yılında çıkardığı, çok bilinen bir albümü olan St. Pepper’s Lonely Hearts Club Band isimli albümündedir. Albüm konsept bir albümdür, adeta tek perdelik bir tiyatro oyunu seyreder gibi tek bir solukta dinlenebilir. Şarkıların özelliği, sırası, anlatım derinliği çok değerlidir.

Şimdi konsept bir albüm yapacak yetenekte müzisyeni bulmak da, bu albümü dinleyecek sabırda ve derinlikte dinleyici bulmak da çok zor. Ne de olsa hamburger çağında yaşıyoruz. Her şey fast–food gibi hemen tüketiliyor. Twitter, Facebook, Instagram kullanırken 1 dk içinde bir hüzünlü emoji, ardından neşelisi, ardından tasalısını atarsın; duygu değişimleri bu kadar hızlı değil mi? Bunu normal hayatta yapsan akıl hastası derler ama internette çok normalsin! Böyle yaşayan topluma konsept albüm yapıp dinleneceğini umut etmek yerine, hamsinin kavağa çıkmasını bekle daha fazla şansın var.

Aşk ve sevgi konusuna ise hiç girmiyorum çünkü herkes profesör bu konuda, ben ise bu konuda öğrenci kalmayı tercih ediyorum, öğrenmek belki de öğretmekten daha keyiflidir kim bilir…

Hadi şarkıya geçelim artık:

“She Is Leaving Home”un en önemli özelliği Beatles üyelerinden hiçbirinin şarkıda enstrümental bir katkıda bulunmamasıdır. Bu şekilde Beatles’in birkaç şarkısı daha vardır. Mesela Elonor Rigby isimli şarkıları da buna örnek gösterilebilir. Şarkıda George Harrison ve Ringo Starr vokal bile yapmamışlardır. Şarkının ana melodilerini Paul Mc Cartney, koro bölümünü John Lennon yazmıştır ve aranjman Mark Leander’a aittir. Bu şarkı, grubun, müziği sadece enstrüman ile değil his ve akılla yaptığına dair en güzel örneklerden biridir. Müziklerini, enstrüman ve kişilerle sınırlı tutmayıp onu özgürleştirmişlerdir.

Paul Mc Carntney bu şarkıyı yazarken, Daily Mirror isimli bir yayında, Melanie Coe isimli 17 yaşında bir genç kızın erkek arkadaşı ile eğlenmek için evden kaçışını ve 10 gün sonra eve dönüşünü anlatan bir hikayeden etkilenmiştir. Şarkıda hem anne-baba hem de kızın durumunu anlatan bir yapı ortaya koymak istemiştir ve John ile beraber bunu ustalıkla başarmışlardır.

Şarkıyı dinlemeye başlayalım:

Bir mi majör akoru, bu kadar mı güzel tınlayabilir arp üzerinde, şarkıya böyle bir girişi bulmak bile derinlik ister. Sanki Çaykovski’nin bale müzikleri gibi. Bu şekilde başlar şarkı; mi majör akoru sanki dile gelir “Evet evet, benim en güzel tınladığım enstrümanlardan biri bu olmalı.” Bir genç kızın gizlice evden kaçması bangır bangır anlatılmaz ki… Bir rock grubu için ne kadar da enteresan, şaşırtıcı ve bir o kadar da düşündürücü bir enstrüman seçimi!

Ardından Paul, “She Is Leaving Home”un hikayesini özenle yazılmış bir şan melodisi ile anlatmaya başlar, arkada ise yaylılar şimdilik sadece akor basarlar, “Wednesday morning at five a clock as the day begins”. Bu girişin ilk durağında “begins” cümlesi C#m akorunda kısa bir süre askıda kalacaktır ama sadece kısa bir süre çünkü ne Paul’ün anlatmak istediği ne de şarkının giriş melodisi son bulmuştur. Hemen şarkıyı F#7 akoru askıdan kurtarır. Bu arada yaylılar kısa ama güzel bir ara nağme ile ikinci bölümü bağlar ve bu güzel şan melodisi aynı akıcılıkla devam eder, “Silently closing her bedroom door Leaving the note that she hoped would say more.”

Giriş şan melodisi taslak olarak bitti ama henüz anlatacak şeyler bitmedi.

Bu yüzden tekrar başa döner melodi ve tekrar eder ama hikaye devam eder, yaylılar ise daha önce yaptıkları akor ve melodi çizgisini tekrar ederler. Böylece şarkı artık bir balad yapısına bürünür, böyle devam eder.

“She goes down the stairs to the kitchen
Clutching her handkerchief
Quietly turning the backdoor key
Stepping outside, she is free”

Şimdi burada sözün müzik ile anlatımındaki ustalığa gelelim. Son kıta “stepping outside, she is free.” Buraya farklı akor ve yapılarda yüzlerce melodi yazılabilirdi ama birinin sessizce evden dışarı çıkarken evin tüm yaşayanlarının hali nasıl anlatılır, kız özgür ama geride bıraktıkları özgür mü? Bir gizlice kaçış var ama neyin karşılığında?

Öyle bir melodi olmalı ki özgürlüğün enginliğini hissettirse de kısıtlayıcı sorular devam etmeli çünkü bir durum anlatılmaya çalışılıyor ve tek bir açıdan bakılmıyor.

İşte böylesine bir sahne için melodi aranmış, hatta bir anlatım biçimi aranmış, öyle güzel bir müzikli anlatım biçimi var ki ilk bakışta sanki basit bir koro bölümü gibi duruyor. Basit bir vokal ama derinlemesine bakarsak, Paul kızın fiziksel olarak gidişini “She is leaving home” diyerek net bir şekilde anlatırken, John arkada vokal yaparak bir durumu anlatıyor; kız gidiyor ama nereden, neleri bırakarak ya da umursamayarak. İki güzel vokal melodisi adeta iki yaylı enstrüman gibi tınlamış, parçanın bu bölümünü iki kişi ister sözü ile ister mırıldanarak söylesek fark etmez, vokallerdeki bütünlük, kız ile ailesi arasındaki bütünlük kadar doğal.

She, … (we gave her most of our lives)
Is leaving (sacrified most of our lives)
Home (we gave her everything money could buy)
Evet anlıyoruz ki, kız gençliğin heyacanı ile evi terk ediyor ama arkada bunca yıl ona emek veren insanlarda büyük sorular ve hüzün bırakarak….
Father snores as his wife gets into her dressing gown
Picks up the letter that’s lying there
Standing alone at the top of the stairs
She breaks down and cries to her husband
Daddy, our baby’s gone.
Why would she treat us so thoughtlessly?
How could she do this to me
She (we never thought of ourselves)
Is leaving (never a thought for ourselves)
Home (we struggled hard all our lives to get by)
She’s leaving home, after living alone, for so many years

Son bölümde “we struggled hard all our lives get by” ile bağlanan cümlede de olduğu gibi “by-bye”’ın sonradan “bye” olarak devam etmesi ise güzel bir espri olmuş… Adeta tipik bir genç ile ailesi arasındaki hayattaki durum ya da pozisyon farkını iki kelime ile özetlemişler.

“She Is Leaving Home”un son bölümünde kıza hak vermişler gibi geliyor bana, aileye sanki şöyle diyorlar:

Belki çok emek sarfetmiş çok uğraşmışsınız ama hayat onun hayatı ve gelecek ona ait. Geleceğin sahibi de bir gün tabii ki evden gidecek ve bunlar adeta birer prova gibi…

Friday morning, at nine o’clock
She is far away
Waiting to keep the appointment she made
Greeting a man from the Motortrade

She (what did we do that was wrong)
Is Having (we didn’t know it was wrong)
Fun (fun is the one thing that money can’t buy)

Something inside, that was always denied,
For so many years,
She’s leaving home

“She Is Leaving Home”, Mi Major’a ait, basit görünen akorlar üstüne yazılmış ama üzerinde düşünülmüş bir şarkı.

Belki klasik mi-la-si (1-4-5) blues-folk olarak da yazılabilirdi, ancak bundan kaçınılmış. İlgili minör akorları ise ustalıkla kullanılmış bir şarkıdır. Melodik zenginliğin aynı biçimi akor zenginliğinde de vardır ve hiçbir akor boşuna yazılmamıştır çünkü akordan melodiye değil, melodiden akora gidildiği bellidir.

Bu şarkının kanımca en önemli özelliği, Beatles’in şarkı yazarken enstrümanı sadece bir araç olarak görmesinin en önemli örneklerinden biri olmasıdır. Sokaktan gelen bu müzisyenler, müziği, bir akademisyen kadar derin algılayabilmişler ya da algılama niyeti ve gayretindelermiş. Eğer teknik bilgileri de olsa ne olurdu, bu konuda kararsızım, belki de o zaman özgürlüklerini yitireceklerdi.

Özgür Ay