Çikolata, fermente edilmiş, kavrulmuş ve öğütülmüş kakao ağacı meyvesinden yapılan lezzetli bir atıştırmalıktır. Kakao meyvesinden yapılan çikolata ve benzeri ikramlar binlerce yıldır insanlar tarafından sevilerek tüketilmektedir. Bugün çikolatalar birçok farklı tarifle üretilmektedir ve tartışmasız en popüler yiyecekler arasında yer almaktadır. Herkes tarafından fazlasıyla sevilmesi de akıllarda bir soru oluşmasına neden olmaktadır. Acaba çikolata bağımlılık yapıyor olabilir mi?
Yiyecekler bağımlılık yapar mı?
Bu hâlâ tartışmalı bir konu olmasına rağmen yapılan araştırmalara göre gıda bağımlılıklarının diğer madde bağımlılıkları gibi tedavi edilmesi gerekmektedir. Bağımlılık yapan yiyecekler ve uyuşturucular, temel olarak beyindeki aynı bölgeleri etkilemektedirler. Ayrıca diğer bağımlılıkların neden olduğu davranışlara benzer davranışlar ortaya çıkarabilirler. Bu nedenle, belirli yiyecekler veya besinler beyninizin ödül sistemini tekrar tekrar tetiklediğinde yemek bağımlılığı oluşabilir.
Fakat bazı besinlerin diğerlerine göre bağımlılık etkisinin daha fazla olabileceği aşikârdır. Pek çok çikolata çeşidi gibi yüksek miktarda yağ ve şeker içeren işlenmiş gıdalar; meyveler ve sebzeler gibi hiç işlenmemiş veya az işlenmiş gıdalardan daha fazla bağımlılık yapmaktadır. Ayrıca çikolata gibi işlenmiş gıdalar, diğer bağımlılık yapan maddeler gibi kan şekeri ve hormon seviyelerini de etkileyebilmektedirler.
Çikolata bağımlılığı nasıl araştırılıyor?
Yale Gıda Bağımlılığı Ölçeği (YFAS), Yale Üniversitesi’nde gıda bağımlılığını ölçmek ve belirli gıdaların ne kadar bağımlılık yapıcı olabileceğini değerlendirmek için geliştirilmiş bir araçtır. Bugüne kadar gıda bağımlılığı araştırmacıları tarafından en sık kullanılan araçlardan biri olmuştur.
Bu aracı kullanan 500’den fazla yetişkinin dahil olduğu bir çalışmada, çikolatanın sürekli olarak bağımlılık benzeri yeme davranışları için en sorunlu gıdalardan biri olduğu bulunmuştur. Benzer şekilde, aşırı kilolu 100 çocuğu içeren başka bir çalışmada, ölçeği kullanırken en çok bağımlılık yapan yiyecek olarak çikolata belirlenmiştir.
Çikolatanın içeriğindeki hangi besin maddeleri bağımlılık yapıyor?
Bazı çikolata türlerinin insan sağlığı için fazlasıyla faydalı olduğu bilinmektedir. Yararlılık derecesi kakao oranıyla doğru orantılıdır. Kakao oranı arttıkça çikolatanın sağlığa faydası da aynı oranda artmaktadır. Kakao yağının avantajları olmasına rağmen yağ oranının da fazla olması ve şekerle de birleşmesi sonucunda bağımlılık yapma potansiyelini arttırmaktadır.
Bazı bilim adamları, gıda katkı maddelerinin de bağımlılığı tetiklediğini belirtmektedir. Paketli çikolatalarda aroma vericiler ve gıda katkı maddeleri de çikolata bağımlılığını beraberinde getirmektedir.
Çikolata alırken daha az işlenmiş ve trans yağ içeriği düşük çikolataları tercih etmek bağımlılık riskini azaltacaktır. Birçok bitter çikolatanın şeker oranı diğer çikolatalara göre oldukça düşüktür. En koyu renkteki çikolatalar şeker oranının düşüklüğüne ek olarak antioksidan içeriği de yüksektir. Bu sayede bağışıklık için de fazlasıyla olumlu etkileri vardır.
Peki çikolata bağımlılığımı nasıl kontrol altında tutabilirim?
- Canınız çikolata yemek istediğinde lütfen kendinizi suçlu hissetmeyin ve kısıtlamayın. İstediğiniz kadar yemenize izin verin ve yedikten sonra lütfen suçlu hissetmeyin.
- Günlük olarak kendinize muhakkak bir çikolata saati ekleyin. Çoğu birey kendine gün içinde bir kahve saati ayırır ve yanına çikolata ekleyerek o zaman dilimini lezzetlendirir.
- Aç hissettiğinizde çikolata atıştırmak yerine yemek yiyin ve ardından hâlâ istek duyuyorsanız öyle çikolata tüketin.
- Çikolata tercihi olarak kakao oranı yüksek çikolataları tercih etmeye özen gösterin.
Özetle çikolatanın tadını çıkarmanın ve sağlığınız için daha faydalı hâle getirmenin birinci yolu ölçülü tüketmekle birlikte şeker ve yağ oranı düşük çeşitleri tercih etmektir. Fakat kendinizi gözlemlediğinizde çikolata bağımlılığınız oluştuğunu fark ettiğinizde ve bunu düzenlemek istediğinizde bir diyetisyene başvurmanızı tavsiye ederim.
Uzm. Dyt. Şeydanur Özpınar
No Comments