Egzama ve Beslenme İlişkisi

Herkese selam! Umarım her şey yolundadır. Bu hafta konumuz Egzama ve Beslenme İlişkisi. Yaşamımızı devam ettirmek için beslenmek zorundayız. Ancak bazı besinlere karşı bazı bireylerin immün (bağışıklık) sistemleri çeşitli reaksiyonlar gösterebilir. Lakin bu alerjik reaksiyonların tek bir sebebi yoktur. Genetik, çevresel, bağışıklık sistemi sorunları ve bağırsak tahribatı ile ortaya çıkmaktadır. Bu reaksiyonlar arasında atopik (nedeni belli olmayan) egzama da yer alır. Ben de sizlerle bu hafta bu konu üzerinde duralım istiyorum. Çünkü biliyorum ki ben de dahil olmak üzere birçoğumuz atopik “dermatit“ten muzdaripiz. Hadi gelin biraz daha yakından bakalım.

Egzama Nedir?

Öncelikle hastalığın kendisinin ne olduğu ile başlayalım. Genellikle vücutta bir alerjik durum meydana geldiğinde ilk başta deri etkilenir. Besin alerjisi olan bireylerde ilk reaksiyon deride gözlenir. Acil servislerde yapılan bir çalışmada otuz dört acil servis başvurusu incelenmiş ve sonuç olarak besin alerjilerinde ilk reaksiyonun deride gözlendiği saptanmıştır.

Egzama, derideki alerjik reaksiyonlardan biridir. İmmün sistemde yer alan alerjik reaksiyonlardan sorumlu İmmuglobülin E’deki bir sorun ile karakterizedir. Dolayısıyla deri üzerinde yer yer kızarıklıklar, kaşıntı ve kuruluk ve pul pul dökülme şeklinde gözlemlenir. Bu belirtiler kesin olarak sadece egzama hastalığında gözlenir gibi bir ifade kullanmak yanlış olur. Deri hastalıklarında uzman bir hekim tarafından teşhis edilmesi gerekir^1, 2.

Egzama Neden Oluşur?

Egzama’nın ortaya çıkmasında birçok genetik veya çevresel etmen vardır. Doğuştan gözlenebileceği gibi daha sonradan da ortaya çıkabilir. Başlıca sebepleri arasında en önemlisi strestir. Bunun ardından besin alerjileri ve bağırsak tahribatı sonucu bağırsakların geçirgenliğindeki sorunlar takip eder. Bağırsaktaki tahribat onarıldığında genellikle egzama oluşumu da ortadan kalkmaya başlayacaktır⁴.

Bebeklik ve çocukluk çağı egzaması ise son yıllarda artış göstermektedir. Aslında nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Anne sütü alımındaki azlık sebebi ile karakterize olduğu düşünülmektedir. Bebekliğin ilk dönemlerinde alınan anne sütü bağırsakların gelişimi için oldukça önemlidir. Dolayısıyla anne sütü alamayan bebeklerde bağırsağın ortamı tam gelişemez. Bu sebeple çeşitli alerjik reaksiyonlarla karşılaşılabilir. Bunların başında ise egzama gelir.

Egzamanın Sebeplerinden Birisi “Besin Alerjisi”

Besin alerjisi bir besine veya besinin içinde yer alan bir maddeye karşı, vücudun aşırı reaksiyon gösterme durumudur. Deri döküntüsü, ishal, kusma veya çok ciddi bir alerji ise solunumun durması ve ölüme kadar sebebiyet verebilir. Gıda Tarım Örgütü yüz elliye yakın alerjen besin olduğunu söylemektedir. Bunlardan en popüler olanları ise kuru yemişler, kabuklu deniz ürünleri, gluten, süt ve süt ürünleri, yumurtadır. Dolayısıyla yapılan bir çok araştırmada ise domates, yumurta ve baharatların en sık alerji yapan besinler olduğu tespit edilmiştir².

Yumurta özellikle bebeklerde en sık gıda alerjisine sebebiyet veren besindir. Sarısından ziyade beyazı daha alerjendir. Ek gıdaya başlandığı dönemde yumurta verileceği zaman önce sarısının çeyreği ile başlanır. Bebek bir yaşına gelmeden ise yumurtanın beyazı verilmez.

Balık da yumurta gibi bebeklerde ek gıda döneminde alerjik reaksiyona ve sonucunda da egzamaya sebep olabilecek besinler arasındadır. Alerji riski yumurta kadar yüksek olmasa da dikkat edilmesi gerekir. Egzamaya ve alerjik reaksiyonlara sebebiyet verebilecek diğer besinler ise şöyledir: Süt, tahıl, çilek, yağlı tohumlar. Kabak, domates ve kuru baklagillerde egzamaya sebep olabilen besinler arasında önemli bir yere sahiptir. Özellikle ek gıdaya ilk başladığımız besinler arasında yer alan kabak gözetim altında bebeğe verilmelidir. Bazı paketli gıdalar ve içerlerinde yer alan gıda katkı maddeleri de besin alerjisine ve buna bağlı olarak egzamaya sebebiyet verebilir².

Bebeklik Çağı Egzaması Üzerine Yapılan Çalışmalar

Anne sütünün ne kadar kıymetli ve önemli olduğunu yıllardır tüm kaynaklar zaten söylüyor. Ve hepimiz de biliyoruz. Anne sütüne önem kazandıran etmenler arasında bebeğin bağırsak mikrobiyotasını geliştirmesi ve besin alerjisi riskini azaltması da mevcuttur. Anne sütünü yetersiz alan bebeklerde besin alerjisi görülme sıklığı daha fazladır. Prematüre doğan bebeklerde de normal zamanda doğanlara oranla daha sık besin alerjisi ve buna bağlı egzama gözlendiği tespit edilmiştir.

Bebeklerde son dönemlerde sıklığı artan bebeklik çağı egzaması bilim insanlarının da dikkatini çekmiş olacak ki üzerine birçok çalışma yapmışlar. Bende bunlardan birkaçını sizlerle paylaşmak istiyorum.

• Finlandiya’da yapılan bir çalışmada besin alerjisi olan annelere hamilelik ve emzirme dönemlerinde probiyotik takviyesi yapılmıştır. Sonuç olarak alerjik bünyeye sahip olan anneler arasında probiyotik takviyesi kullananların bebeklerinde besin alerjisi ve egzama riski daha az olarak saptanmıştır.
• Hamilelere ve yenidoğan bebeklere probiyotik takviyesi yapıldığında egzama oluşumunun %50 oranında azaldığı saptanmıştır.

Besin alerjisi eğer genetik değil de sonradan oluştuysa genellikle bağırsak florası ile ilgili olduğundan bağırsakları tamir ettiğimizde ortadan kalkacaktır. Bağırsakları tamir etmenin en iyi yolu ise probiyotik takviyesidir^3, 4.

Eliminasyon Diyeti

Egzama şikayetiniz var ise öncelikle bir hekime danışıp önerdiği tedavi yöntemini ve reçetelendirdiği ilaçları kullanmak gereklidir. Egzama tedavisinde cilt üzerine uygulanan merhemlerin yanı sıra içten tedavide oldukça önemlidir. Egzamanın ortaya çıkmasındaki sebebi bulup ortadan kaldırmak gerekir. Eğer bir besin alerjisinden dolayı egzama geliştiğini düşünüyorsanız eliminasyon diyeti yapmak önemlidir.

Peki nedir bu eliminasyon diyeti? Elimine etmek çıkartmak elemek anlamına gelir. Eliminasyon diyetinde de beslenmeden alerjen riski olan besinler diyetten çıkartılır. Alerjen riski yüksek besinler: Süt ve süt ürünleri, gluten, kuruyemişler, asitli sebze ve meyveler (domates, çilek, portakal vb), deniz ürünleri olarak sıralanabilir. İlk olarak iki ila dört hafta boyunca tüm alerjen besinler diyetten çıkartılarak başlanır. Kişi gözlemlenir. Ardından alerjen besinlerden yalnızca biri seçilerek minik parçalar halinde günde maksimum 3 kez verilir. Reaksiyon oluşup oluşmadığı incelenir. İki gün boyunca alerjen besin verilerek test edilir. Ardından iki gün tekrar eliminasyon diyetine devam edilir. Ve diğer alerjen besin iki gün boyunca denenerek reaksiyonu incelenir. Süreç bu şekilde devam eder. Ve hangi besin veya besinler verildiğinde reaksiyon alınıp alınmadığı incelenir. Bu şekilde alerjik reaksiyon oluşturan besinler kesin olarak diyetten çıkartılır³.

Egzama ve beslenme üzerine yaptığım çalışmada bebeklik çağında alınan anne sütü, genetik faktörler, besin alerjilerinin egzama oluşumu üzerine büyük etkilerinin olduğunu saptadım. Ancak okuduğum bir makalede egzama oluşumunun e büyük sebebinin stres olduğunu okudum. Hadi hep birlikte strese bir dur diyelim desem biraz ütopik olacak biliyorum. Ancak şunu da unutmayalım ki stres bedenimiz için bir tahta kurdudur. Bizi içeriden yiyip bitirir. Ve somut etki olarak çeşitli sağlık sorunları olarak karşımıza çıkabilir. Bedenimizi ve ruhumuzu olabildiğince sevip iyi bakmaya çalışalım.

Hepinize kucak dolusu sevgiler.

 
Dyt. Fatma Nur Erdoğan
 

Kaynakça

1. Saraç E, Kocatürk Göncü E. Besin alerjisi ve deri bulguları. Ünal D, editör. Erişkinde Besin Alerjileri: Yeni Bilgiler Işığında Tanıda ve Tedavide Güncel Bilgiler. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2022. p.16-21.
2. Dikilitaş, S. (2019). Egzama Nedir? Neden Oluşur? Beslenme Tedavisi Nasıldır?. Çocuk Hastalıklarında Beslenme. URL: https://www.birbes.com/?p=16054. Erişim Tarihi: 18 Kasım 2023.
3. Baygut, H., (2022). Sağlık ve Bilim 2022: Beslenme -2- . 1.baskı, Efe Akademik yayıncılık, İstanbul.
4. Akpınar, A., Akalın, A., Uysal, H., (2013). Probiyotiklerin Atopik Dermatit Üzerine Etkisi. Akademik Gıda 11(1),83-87.