Detoks Makinesi Karaciğer

Herkese selamlar!
Nasılsınız?
Umarım her şey yolundadır.

Bu haftaki konumuz vücudumuzun detoks makinesi karaciğer üzerine olacak. Hadi gelin biraz daha yakından bakalım.

Karaciğer karın boşluğunun sağ üst kısmında diyaframın hemen altında yer almaktadır. İnsan vücudunun en büyük organı ve salgı bezi unvanını kazanmıştır. Kadınlarda 1200–1400 gram ağırlığındadır. Erkeklerde ise bu rakam 1400-1800 gram civarındadır.

Hayati önem taşıyan birçok görevi vardır:

• Protein sentezi
• Kan proteinlerinin sentezi
• Kolesterol sentezi
• Glikoz sentezi
• Safra yapımı
• Üre yapımı
• İlaç ve toksik maddelerin arındırılması
• Bazı hormonların metabolizmasını düzenlenmesi

Bu görevlerin yanı sıra karaciğer glikozun depo merkezidir. Glikoz glikojen olarak depo edilir. Kandaki glikoz oranı düştüğünde ilk olarak buradaki glikojen glikoza dönüştürülerek kana verilir. Vücuda alınan glikozun %5’i glikojen deposuna giderken %30-40’ı yağ dokusu olarak depo edilir. İleri derece siroz hastalarında glikoz glikojen olarak karaciğerde depo edilemez. Bu nedenle hipoglisemi gelişebilir.

Bir diğer görevi ise D vitamininin vücutta aktif hale gelebilmesini sağlamaktır. D vitamini kalsiyumun bağırsaklardan emilmesinde de görev alır. Bu nedenle karaciğer d vitamini ve kalsiyum metabolizması için kilit elemandır.

Protein sentezinde görev alırken aynı zamanda proteinlerin parçalanması sonucunda da açığa çıkan amonyağı üreye çevirir. Üre ise böbrekler aracılığı ile vücuttan atılır. Karaciğer yetmezliği durumunda ise amonyak üreye çevrilemez. Bu durumda ise amonyak kanda birikmeye başlar. Sonuç olarak ise beyin hasarına sebebiyet verebilir.¹

Karaciğer ve Detoks Özelliği

Detoks; detoksifikasyon yani vücudu zararlı maddelerden arındırmak anlamına gelir. Karaciğer ise tabiri caiz ise vücudumuzun detoks makinesidir.

Karaciğer toksinlerden arınma işlemini iki fazda gerçekleştirir. 1. fazda toksik maddeler daha da toksik olan ara maddelere dönüştürülür. 2. fazda ise toksiklik dozu azalmış ve suda çözünür maddeler haline getirilir. Daha sonra safra ve üre yardımı ile vücuttan atılır. Yalnızca faz 1 meydana gelirken bile 10 adet karaciğer enzimi görev alır.

Toksinleri vücuttan atmak için uyum içinde çalışan karaciğer enzimleri çeşitli faktörlerden etkilenebilir. Sigara ve yanık yiyecek tüketimi faz 1 de bir artışa sebep olan etmenlerdendir. Faz 1 de gözlenen artış DNA ve RNA hasarına, kansere ve Parkinson hastalığına sebebiyet verebilir. Sebze ve meyvelerde bulunan flavonoidler ise faz 2 artışını destekler. Faz 2 artışını destekleyen diğer besinler ise sarımsak yağı, biberiye, soya, kabak ve Brüksel lahanasıdır. (Çebi vd., 2021)

Karaciğer Koruyucu Besinler

Karaciğerimiz bedenimiz için birçok görevi üstleniyor. Protein sentezinden, glikojen depolamaya hatta vücuttaki toksinlerin zararsız hale getirilip atılmasına kadar. Ne yazık ki kötü beslenme, sık alkol tüketimi, sigara kullanımı, stres gibi faktörler olumsuz etkiliyor. Karaciğerimiz bizim için bu kadar çalışırken onu korumak ve beslemek de bizim elimizde.

Karaciğerin korunması için beslenmenin yeri büyük. Özellikle polifenol içeren antioksidan özelliği yüksek besinler iltihap oluşumu ve yağlanmayı önlemekte önemli bir yere sahiptir. Kırmızı ve mor meyveler yüksek polifenol kaynağıdır. Çilek, yaban mersini, karadut, mürdüm eriği ve kiraz iyi birer örnektir. Meyvelerin yanı sıra çay ve kahve de iyi birer polifenol kaynağıdır. İşlem görmemiş şekersiz ve sütsüz filtre kahve tüketiminin siroz ve karaciğer kanserini önlediği yapılan çalışmalarda tespit edilmiştir.²

Bazı baharatlar da karaciğer sağlığı için önem taşımaktadır. Bu baharatlar arasında kakule ve zerdeçal büyük öneme sahiptir. Kakule safra akışını harekete geçirirken zerdeçal yüksek seyreden karaciğer enzimlerini düşürür, hepatiti önler.³

Karaciğer dostu denildiğinde ilk akla gelen besin “Enginar”ı sona sakladım. Yapılan çalışmalarda enginarın içerisinde bulunan antioksidan bileşenlerin oksidatif stres üzerine olumlu etki gösterdiği gözlemlenmiştir. Enginarın içinde bulunan fenolik bileşikler oksidatif stres sebebiyle oluşan karaciğer toksinleri üzerine etkilidir.⁴

Bedenimiz bize verilmiş bir armağan, ona iyi bakmak ise bizim elimizde.

Bu haftalık benden bu kadar. Umarım hem keyif almış hem de bilgilenmişsinizdir.

Herkese kucak dolusu sevgiler.

 
Sevgiler,
Dyt. Fatma Nur Erdoğan
 
 

Kaynakça

1. TAŞDOĞAN, Burçak Evren. “KARACİĞER NASIL BİR ORGANDIR? VÜCUTTA NE YAPAR?.”
   Çebi, A., vd., (2021). Karaciğerde Detoksifikasyon. Avrupa Bilim ve Teknoloji dergisi, 32; 1156-1161.    ⇡⇡⇡
2. KARAKAN, Tarkan. “KARACİĞER VE DİYET: NE YEMELİYİM?.”    ⇡⇡⇡
3. Salman, B., (2023). Mutfağımızdaki eczane: Baharatlar. https://www.politikyol.com/mutfagimizdaki-eczane-baharatlar/    ⇡⇡⇡
4. Gezer, C., (2015). Fonksiyonel Bir Besin Olarak Enginar: Olası Sağlık Etkileri. Beslenme ve Diyet Dergisi 43(3); 264-269.    ⇡⇡⇡