Herkese selamlar. Umuyorum çok keyifli bir yaz geçiriyorsunuzdur. Yaz sebzelerinin önde gelenlerinden birinden bahsedelim istedim bugün. Çok sağlıklı, lezzetli ama ayıklaması da bir o kadar zahmetli olan enginar.
Gelin önce en baştan başlayıp enginarın kişisel özelliklerini inceleyelim. Enginar, Latince Cynara Scolymus olarak adlandırılan çok yıllık bir bitkidir. Boyu iki metreye kadar ulaşabilmektedir. Bunun sebebi ise gövdesinin sert ve dik olmasıdır. Yaprak kısımları sivri uçlu ve dikenlidir. Bunun aksine mor çiçekleri ile görsel bir şölen oluşturur. Bu eşsiz mor çiçeklerin bulunduğu tabla kısmı ise bizim sofralarımızda yer verdiğimiz ve severek tükettiğimiz kısımdır. Fakat enginarın yalnızca bu kısmı kullanılmaz. Yaprak ve sap kısımları ilaç sanayisinde oldukça önemli bir yere sahiptir1.
Enginar, Ilıman İklimlerde Doğal Olarak Yetişebilmektedir
Akdeniz bölgesinde kış ve ilkbahar aylarında yetiştiriciliği yapılır. En çok enginar yetiştiren ülke ise İtalya’dır. Ardından ikinci sırada ise İspanya gelmektedir. Türkiye ise enginar üretiminde on birinci sırada yer almaktadır.
İlk olarak enginarın İtalya’nın Sicilya bölgesinde ortaya çıktığı düşünülmektedir. Ardından tüm Avrupa, Güney Amerika ve Akdeniz ülkelerine yayılım göstermiştir. Amerika’nın California eyaletinde ise Marilyn Monroe’nun enginar kraliçesi seçilmesinin ardından her yıl enginar festivali düzenlenmektedir.
Dünya üzerinde enginarın 8 türü bulunurken Türkiye’de iki türü bulunmaktadır. Bunlardan sakız olanı taze, tüketilmek üzere yetiştirilirken Bayrampaşa türü gıda sanayisinde konserve yapımında kullanılmak üzere yetiştirilir2.
Enginar’ın Tarihçesi
Enginarın tarihi çok eski zamanlara, Yunan mitolojisine kadar uzanır. Efsaneye göre Zeus’un cezalandırdığı bir tanrıçayı enginara dönüştürdüğü rivayet edilir. Üstelik eski Roma döneminde enginarın bal veya sirke ile birlikte tüketilmesi zenginlik göstergesidir. Özellikle IV. yüzyıldan bu yana sağlık üzerine olumlu etkilerinden dolayı kullanıldığı biliniyor. Anadolu’da ise eski çağlardan bu yana karaciğer sorunları ve idrar söktürücü etkilerinden dolayı enginarın yaprak kısımları kaynatılarak tüketilmektedir3.
Enginarın Sağlık Üzerine Etkileri
Enginar, hem yenilen çiçek tablası kısmı hem de yaprak ve sap kısımları ile tam bir şifa deposudur. Mesela içeriğindeki posa, vitamin ve mineraller ise bu durumu destekler niteliktedir. Çiçek tablası olan kısmı Akdeniz mutfağında oldukça sık tüketilen bir besindir. Gerek zeytinyağlı olarak gerek dolması yapılarak çeşitli lezzet şöleni sunar. Bu nedenle reçel yapımında dahi kullanılmaktadır. Lezzetli olmasının yanı sıra karaciğer hastalıklarında tedavi edici ve tedaviye yardımcı, safra oluşumu ve safranın atılmasında yardımcı, idrar söktürücü, sindirim düzenleyici, kötü ve total kolesterolü düşürücü etkileri bulunmaktadır1.
Yaprak ve sap kısımları ise genellikle tüketim amaçlı kullanılmaz. Bununla birlikte daha çok ilaç sektöründe ve alternatif tıpta kullanılır. Tüketmek için olan enginar ile ilaç sanayisinde kullanılacak olan enginarlar farklı tarım alanlarında yetiştirilir. Hasatları ise farklı zamanlarda olur. Bunun sebebi ise enginarın olgunlaşması ile birlikte yaprak ve sap kısımların da ki yararlı etkilerin ters orantılı olarak azalmasıdır. İlaç sanayisinde kullanılacak enginarlar erken hasat edilir. Tüketmek için olanların ise olgunlaşmasına müsaade edilir 1.
Alternatif Tıpta Enginar
Yaprak ve sap kısımları alternatif tıp sektöründe idrar söktürücü, mantar ve bakteri oluşumunu engelleyici, kansere karşı koruyucu, kolesterol düşürücü, karaciğeri yenileyici, safra düzenleyici olarak kullanılmaktadır. Dolayısıyla enginar özü (çeşitli tıbbi yöntemlerle elde edilmiş hali) karaciğer nakli olan bireylerde, karaciğerin adapte olması ve yenilenmesinde olumlu etki gösterir3.
Enginar, sağlık üzerine olumlu etkisinden ötürü birçok deney ve araştırmaya konu olmuştur. Bunlardan bazılarını sizlerle de paylaşmak isterim:
- Gebhart ve arkadaşlarının sıçanlar üzerinde yaptığı bir çalışmada; enginarın kandaki kolesterol üretimini durdurduğu tespit edildi. Englisch ve arkadaşları ise birçok bitki üzerinde çalıştı ancak kan kolesterol değerini en çok düşüren besinin enginar olduğuna kanaat getirdiler.
- Shimada ve arkadaşlarının yapmış olduğu başka bir çalışmada ise enginarın kandaki trigliserit seviyesini de düşürdüğü tespit edildi.
- Bundy ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada; kan kolesterol seviyeleri yüksek bireylere 12 hafta boyunca konsantre edilmiş enginar yaprağı verildi. Sonuç olarak kan kolesterol düzeylerinde anlamlı bir düşüş tespit ettiler1.
Özetle enginarın her kısmı tabiri caizse şifa deposu ve de çok kıymetli. Karaciğer dostu, kolesterol düşmanı bir besin. Hazır şu an mevsimiyken bolca tüketmeliyiz.
Bu hafta sizlerle şu an tam mevsimi olan enginar hakkında bilgi vermek istedim. Son olarak, umuyorum ki faydalı olmuştur. Bir sonraki yazımda görüşmek dileğiyle, hepinize sevgiler.
Dyt. Fatma Nur Erdoğan
Kaynakça
- Gezer, C., (2015). Fonksiyonel Bir Besin Olan Enginar: Olası Sağlık Etkileri | Beslenme ve Diyet Dergisi :43(3):264-269.
- Özbilgin, S., (2010). Türkiye’de Bulunan Karaciğer ve Sindirim Sistemi Hastalıklarında Kullanılan Cynara Scolymus L. (Enginar) Preparatlarının Standardizasyonunun ve Fitoeşdeğerliğinin Kontrolü | Yüksek lisans tezi, T.C. Ankara Üniversitesi, Ankara.
- Kepenekci, İ., Evlice, E., (2013). Antalya ve Eskişehir illerindeki Enginar (Cynara scolymus L.) ekiliĢ alanlarında saptanan Tylenchida (Nematoda) takımına ait bitki paraziti nematodları. Bitki Koruma Bülteni, 53(3):185-190.
No Comments