Bekçi Anne Sendromu

Anne olmak, çocuk dünyaya getirmeye karar verildiği anda başlayan bir serüvendir. Hamilelik, doğum, bebekle ilk temas ve hayat boyu bakım ile de devam eder. Bu serüven boyunca birçok deneyim elde edilir, sevmek ve sevilmenin verdiği haz yaşanır, bazen zorluklarla başa çıkmak gerekir ama annelikte hiç değişmeyen bir şey vardır ki, o da çocuğa en iyi bakımı verme isteğidir. Anne tüm bunları tecrübe ederken neyi, nasıl, ne kadar doğru yapabileceğim diye sürekli bir endişe hali içindedir. Normal düzeyde endişelerimiz hayatta her zaman bizim için koruyucu olduğu gibi aslında annelikte de “yeterince iyi anne” olma konusunda bize destek olur. Fakat bu endişe fazla kaygılanma haline dönüştüğünde özellikle annelerde kontrol etme isteği oldukça artmaktadır.

Anne olarak kendinizi gözlemlediğinizde;

• Sizin dışınızdaki kişilerin çocuğa bakamayacağını mı düşünüyorsunuz?
• Çocukla baba ilgilendiğinde beslenme, uyku, tuvalet bakımı gibi işlerde doğru yapması için sürekli yönerge mi veriyorsunuz?
• Dışarı çıktığınızda, evde çocuk ile ilgilenen kişi yeterince çocuğun yanında mı diye düşünmekten kendinizi alamıyor musunuz?
• Kısa süreli de olsa çocuktan ayrı kalmanız gereken zamanlarda huzursuz hissedip sürekli telefonla arama ihtiyacı mı duyuyorsunuz?
• Çocuğunuzla ilgilenmek dışında yaptığınız her şeyde kendinizi suçlu mu hissediyorsunuz?
• Çocuğunuz sizden ayrılma yaşlarına geldiğinde (yatak ayırma, okula başlama, arkadaşlarıyla vakit geçirme vb.) hissettiğiniz duygular olumsuz yönde mi? İhanete uğramış, kaygılı, yalnız… Bu gibi durumlar yaşıyor ve çocuk için en iyisini yalnızca sizin doğru yapacağınızı düşünüyorsanız bekçi anne sendromu yaşıyor olabilir misiniz?

Bekçi anne sendromu, anneliği bir görev olarak görüp, gerekenden fazla korumacı tavırla çocuğa yaklaşan ve bakımı tamamen üstlenen, babanın herhangi bir sorumluluk almasına izin vermeyen durumlardan dolayı var olan bir kalıptır.

Annenin ev, aile ve çocuk bakımının tümünü kendi alanı olarak benimsemesi ve bu alanda tıpkı bir kapı bekçisi (gatekeeping) gibi yer alarak babayı bu kapının dışında tutması; babanın evdeki her konuda alanını düzenleyen kişinin yine annenin olması¹ annelik bekçiliği olarak tanımlanabilir. Bu durumda anne, baba-çocuk iletişimine negatif yönde etki ederek sınırlandırmalar getirir² ve çocuk bakımında olması gereken iş birliğinin önüne geçer.

Toplumsal cinsiyet rollerinin bir sonucu olarak genel olarak aile içerisinde annelerin bakım veriyor olması geleneksel ve eşitlikçi olmayan rollerin devam etmesine sebep olmakta³, kadınlara atfedilen bu rol bir görev bilinciyle uzun yıllardır devam etmektedir.

Modernleşme süreci ile roller daha eşit dağılmaya başlasa bile bazı ailelerde sendrom olarak adlandırdığımız fazla korumacı tavrın getirdiği bekçi anne durumu ortaya çıkmaktadır. Anneler sorumluluğu elden bırakma konusunda direnmekte, doğal olarak eşitlikçi olmayan sorumluluk ve görev dağılımını devam ettirmektedir. İş birliği ile devam eden ebeveynlikte çocuk aile tarafından alacağı sevgi ve bakımı bir bütün olarak alır ve bu da çocuktaki aile bütünlüğü algısının gelişimine katkı sağlar. Çocuğa sevgi, ilgi, bakım verirken bunları nasıl yansıttığımız, gerçekten niyetimizin ne olduğu çok önemlidir.

Ailede bakım veren kişilerin, rolleri ne derece, nasıl üstlendiğinden ziyade, çocuğa yansıttıkları tavır en önemli unsurdur. Kendini özgürce ifade edebilen, yaşına uygun olarak kendi bakımını üstlenebilen ve sosyal, bilişsel ve duygusal süreçlerini sağlıklı bir şekilde tamamlayabilen çocuklar yetiştirmek her ailenin temennisidir. Bu noktada çocuğa fazla korumacı yaklaşmak yerine kendi başına yaşamını sürdürebilecek yetileri kazanmasına destek sağlamak oldukça önemlidir. Çocuğun kendini nasıl ifade edebildiği anne-baba (bakım veren kişiler) ile olan iletişiminin yansımasıdır.

Bekçi anne olarak tanımladığımız anne rolünde, çocuğun kendisinden farklı bir kişi olmasını kabul etmeyen, fazla kaygılanan ve çocuğun bir birey olmasına izin vermeyerek, çocuğun gelişimine engel olan bir rol ortaya çıkar.

Anne Bekçilik Görevi Üstlendiğinde Çocuğun Gelişimine Etkileri

Bebeklikten itibaren çocukların bakımı yerinde, zamanında ve gerektiği kadar karşılandığında çocuk kendini güvende hisseder. Fakat anne fazla korumacı, müdahaleci ve engelleyici bir tutum sergilerse çocuğun kendine olan güveni zarar görür ve kaygı düzeyinde artış gözlemlenebilir, aslında sorun annenin kendi kaygısıdır. Çocuk bu durumda kendisini güvende hissetmez ve anneye bağımlı olarak yetişir. Kendisi sorumluluk almak zorunda kaldığında ise, nasıl davranacağını öğrenemediği için kaygıyı yoğun olarak hisseder.

Anne, ebeveyn olmanın gerektirdiği sorumluluğu baba veya bakım veren başka bir kişi ile paylaştığında hem kendi zamanından ve enerjisinden çalmaz, hem de baba-çocuk iletişimine katkı sağlayarak çocuğun daha güvenli hissetmesine, baba tarafından da önemsendiğinin farkına varmasına yardımcı olur. Anne, babanın sorumluluklarını da üstlenip babayı saf dışı bıraktığında çocuğun baba ile olan ilişkisine olumsuz yönde etki etmektedir. Yapılan araştırmalarda da baba çocuğun bakımında rol almadığı zaman çocuğun kendini birey olarak kabul etmesinin zorlaştığı⁴ ve sosyal iletişim becerilerinin zayıf olduğu⁵ gözlemlenmiştir.

Tüm bunlar göz önüne alındığında aile sistemi içerisinde ebeveynler eşit rol aldığında, çocuğun sosyal ve duygusal gelişimine destek olmak çok daha kolay olacaktır.

 
 
Psikolog Tuğba Özgen
 
 

Referanslar ve Kaynakça:

1. Maternal gatekeeping: mothers’ beliefs and behaviors that inhibit greater father involvement in family work. Journal of Marriage and the Family, 61, 199-212. Allen, S. M. & Hawkins, A.J. (1999). ⇡⇡⇡
2. Pushing daddy away? A qualitative study of maternal gatekeeping. Qualitative Sociology Review, 8(1), 35-59. Hauser, O. (2012). ⇡⇡⇡
3. Pushing daddy away? A qualitative study of maternal gatekeeping. Qualitative Sociology Review, 8(1), 35-59. Hauser, O. (2012). ⇡⇡⇡
4. Depression, Perceived Parental Rearing And Self-Acceptance. Euro Psychiatry, 10, 290- 296. Ritcher, J., Ritcher G., M. Eisemann, M., Seering, B., & Bartsch, M. (1995). ⇡⇡⇡
5. Maternal Acceptance And Consistency Of Discipline As Buffers Of Divorce On Children’s Psychological Adjustment Problems. Journal Of Abnormal Child Psychology, 28, 87-102. Wolchik, S. A., Wilcox, K. L., Tein, J. Y. & Sandler, I. N. (2000).⇡⇡⇡