Kolajen ve Kolajen Hidrolizatı Nedir?

Bugün sizler için son zamanlarda reklamlarda ve eczane vitrinlerinde sıkça karşımıza çıkan kolajen takviyeleri ve doğal kaynakları üzerine bir yazı hazırlamak istedim. Sizlere şimdiden keyifli okumalar diliyorum.

Kolajen nedir?

Öncelikle kolajenin ne olduğundan ve doğal yapısından bahsedelim istiyorum. Bu madde deride, kemiklerde, kıkırdak ve eklemlerde bulunan ve bu yapılara esneklik sağlayan bir proteindir. Vücudumuzdaki proteinin yaklaşık yüzde 30’unu¹, derimizdekinin ise yüzde 75’ini oluşturur². Bunların yanı sıra bağırsak kanallarında, kan damarlarında, omurların arasında ki disklerin yapısında göz korneasında esneklik ve hareketliliğin sağlanabilmesi için bulunur1.

Hangi besinler kolajen açısından zengindir?

Kolajen insan bedeninde üretilebilen bir protein türüdür ve besin yolu ile almak da mümkündür. Özellikle dana, koyun gibi hayvanların kemiklerinin uzun süre kaynatılması ile elde edilen jelimsi dokular bolca kolajen içerir. Türk mutfağının en güzide çorbalarından biri olan kelle paça çorbası da bu proteini içerir.

Vücuttaki kolajen sentezini artırmak için C vitamininden yana zengin besinleri (çilek, limon, portakal), bolca antioksidan barındıran kırmızı ve mor meyve ve sebzeleri, avokado ve süt ürünlerini tüketmek oldukça önemlidir.

Eksikliği ve vücuttaki olumsuz etkileri

Kolajenin insan vücudu için çok önemli olduğunu ve vücudumuzda bolca bulunduğunu artık biliyoruz. Vücudumuzda bolca bulunuyor fakat yaş ilerledikçe kolajen üretimi yavaşlıyor. Bununla birlikte kemik ve kıkırdaklardaki esneklik de azalıyor. Bunu aslında yaşlandıkça hareketlerin daha kısıtlı olmasından, gençken çok rahat yapılabilen hareketlerin yaş ilerledikçe bu proteinin eksikliğinden kaynaklanan esnekliğin azalmasıyla daha zor yapılır hale gelmesinden gözlemleyebiliriz. Vücutta yapımının azalmasıyla çeşitli kronik rahatsızlıklar da ortaya çıkar. Bunlara romatizma, osteoporoz gibi hastalıkları örnek gösterebiliriz.

Bunun yanı sıra cildimizde yüzde 75 oranında bulunması gerektiğinden buradaki olası eksiklik daha çok gözle görülür bir hal alabiliyor. Cildimizdeki esneklik azaldığı için özellikle kadınların korkulu rüyası kırışıklıklar baş göstermeye başlayabiliyor. Kırışıklıkların yanı sıra derideki eksikliği sarkmalar, koyu kahverengi lekeler, çiller ve derinin parlaklığının azalması gibi sonuçlarda ortaya çıkabiliyor.

Aslında kolajen üretiminin yavaşlaması sadece yaşlanmayla ilgili de diyemeyiz. Kötü bir beslenme düzeni, sigara ve alkol kullanımı, stres, yetersiz oksijen alımı, doğrudan güneş ışınlarına maruz kalma gibi nedenler de 20’li yaşlardan itibaren kolajen sentezinin azalmasına neden olabiliyor 2.

Kolajen hidrolizatı nedir ne işe yarar?

Eczane vitrinlerinde sıkça rastladığımız, reklamlarda bolca gördüğümüz kolajen takviyeleri de tam da bu dönemde, yani kırışıklıkların artmaya başladığı ve bu durum için bir çare aramaya başladığımızda daha çok ilgimizi çeker hale geliyor. Kolajen hidrolizatı, endüstriyel olarak büyük moleküllerin parçalanarak daha minik formlara dönüşmüş halidir. Daha minik moleküller vücut tarafından daha kolay emilerek gerekli yerlerde kullanılır hale gelmiş olur2.

Kolajen hidrolizatı balık, domuz veya sığırın deri ve kemiklerinden üretilir. Balıktan üretilen hidrolizatın daha yüksek fayda sağladığı saptanmıştır. Kalitesi yüksek olduğu için fazlaca kıymetli ve pahalıdır. Bu yüzden endüstriyel ürünlerde sığır ve domuzdan üretilen hidrolizat kullanılıyor. Üretilen kolajen hidrolizatı Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (Food and Drug Administration – FDA) tarafından, Türkiye’de ise Türk Gıda Kodeksi tarafından onaylanmış olmalıdır. Hidrolizat, gıda içerisinde de kullanıma uygundur. Ancak bu kurumlarca onaylandığı ürünlerin üzerinde belirtilmelidir. Aksi halde internet üzerinden satılan merdiven altı ürünler sağlığınızı tehlikeye atabilir.

Kolajen hidrolizatları, çeşitli kozmetik ürünlerinde (kırışıklık ve yaşlanma karşıtı kremlerde), eczanelerde satılan kolajen serumlarında, romatizma kremlerinde (ağrı ve iltihap giderici olarak) ve ilaçlarında bulunuyor. Ancak kremlerde bulunan hidrolizatların ciltten emilimi için moleküllerinin çok büyük olduğu bu yüzden bir etki oluşturamayacağı tartışma konusu olmuştur. Ancak oral yolla alınan kolajen hidrolizat yüzde 90 oranında vücut tarafından emilebilmektedir2.

Kolajen hidrolizatın gıdalarla birlikte tüketimi de uygundur. Günlük düzenli şekilde belirtilen dozda kullanmak maksimum fayda sağlamak için oldukça önemlidir. Günlük güvenli dozu 10 gramdır. Günlük olarak oral yolla 10 gram alınan proteinin vücuttaki sentezi de artırdığı yapılan deneysel çalışmalarda tespit edilmiştir2.

Hidrolizatın yararları üzerine yapılan çalışmalar

1. Japonya’da yapılan bir çalışmada oral yolla alınan hidrolizatın UV ışınlarla oluşan güneş lekelerine karşı etkisi araştırılmış. Sonuç olarak, deride bir iyileşme olduğu ve derideki su tutma kapasitesinin arttığı tespit edilmiş.
2. Deney fareleri üzerine yapılan bir çalışmada (kesinlikle hiç etik bulmuyorum en kısa zamanda son bulmasını diliyorum) düzenli olarak 4 hafta boyunca farelere domuz kaynaklı hidrolizat verilmiş. Kemik gelişimi ve kalsiyum eksikliği üzerinde ki etkileri gözlenmiş. Sonuç olarak, kemik yoğunluğunda bir artış tespit edilmiş.
3. Tayvan’da 62 kadına balıktan elde edilen hidrolizat oral yolla verilmiş. Sonuç olarak vücuttaki doğal sentezin hızlandığı tespit edilmiş.

Yapılan çalışmalarda en çok dikkatimi çekenleri sizler için örnek olarak eklemek istedim. Gözlemlediğim çalışmalar doğrultusunda edindiğim bilgilere göre kolajen hidrolizatın oral olarak kullanımı derideki tahribatı azaltma ve su tutma kapasitesini artırmada, bağ doku ve eklemlerde ki romatizma kaynaklı iltihaplanmaların giderilmesinde, kemik yoğunluğunun ve kalitesinin artırılmasında, doğal sentezinin hızlanmasında etkili olduğu tespit edilmiştir.2.

Kolajen ve yapay kolajen kaynağı olan hidrolizatı üzerine çeşitli bilimsel makalelerden yararlanarak sizler için bir yazı hazırladım. Umuyorum ki faydalı olmuştur. Yazımda son olarak şunları da söylemek isterim: Hiçbir besin veya besin takviyesi mucizevi değildir. Kolajen sentezinin düzenli bir şekilde devam edebilmesi için beslenmeye, yaşam şekline, stresten uzak durmaya, sigara ve alkol kullanmamaya dikkat etmek oldukça önemlidir. Bunun yanı sıra genetik faktörler de çok önemli bir etmendir. Genetik olarak Kolajen salgılama hızınız yüksek veya düşük olabilir. Yapay takviyeleri ise düzenli ve güvenli dozda tüketmek çok önemlidir.

Herkese musmutlu ve sağlıklı bir gün diliyorum. Bir sonraki yazımda görüşmek üzere. Hoşçakalın.

Herkese sağlıklı ve mutlu bir gün diliyorum.

 
Dyt. Fatma Nur Erdoğan
 
 

Kaynakça

1. Kolajen Ekstraksiyon Yöntemlerinin Karşılaştırılması, Ata, Ö. ve Tavman, Ş. (2019), Gıda Teknoloji Dergisi, 44(3), 383-395.    ⇡⇡⇡
2. Kolajen Hidrolizatının Fonksiyonel Bir Bileşen Olarak Gıda Endüstrisinde Kullanılması, Bilek, S. E. ve Bayram S. K. (2015), Akademik Gıda, 13(4), 327-334.⇡⇡⇡