Bazı insanlar toplumun genelinden daha fazla utangaç olabilir ve bu durum da diğerleri tarafından anlaşılabilir. Yüzleri daha çabuk kızarabilir, göz teması kurmaktan kaçınabilirler. Bunlar, utangaçlığın dışarıdan görünen yönleri olsa da utangaç bireylerin yaşamlarında zorluklara sebep olan ve kendilerini de rahatsız eden yönleri vardır.
Hiçbir birey utanmaya sebebiyet veren ortamda olmak istemez. Dolayısıyla, utangaç bireylerin bulunmak istemedikleri ortam sayısı fazla olur. Bulunmak zorunda oldukları zamanlarda da utangaçlık büyük bir stres oluşturur ve bireyler mantıklı düşünmekte zorlanırlar. O anlarda kendilerini ya da düşüncelerini doğru ifade etmek güç hale gelir.
Utangaçlığın Kaynakları
Amerikalı klinik psikolog ve psikanalist Joseph Burgo 4 tür utangaçlık olduğunu söylemiştir.
Platonik Aşk: Her ne kadar ikili ilişkileri anımsatan bir başlık gibi görünse de bu başlık her sevgi türünü kapsayan bir başlıktır. Bu sevgiye dayalı utangaçlık türü de erken çocuklukta kendini gösterir. Çocuk, sevdiği yakınları tarafından sevildiğini yeterince hissetmezse bu tür utangaçlık geliştirme ihtimali yüksektir.
Küçük Görülmeye Maruz Kalma: Birey, sürekli aşağılandığını hissederse utangaçlığı perçinlenir.
Hayal Kırıklıkları: Bu tür utangaçlığın kaynağı, başarısızlıktan kaynaklanan hayal kırıklığıdır. Bireyin, başarız olması durumunda ailesine ya da yakın çevresine karşı mahcubiyet duymasıdır.
Dışlanma: Her birey için, herhangi bir gruba ait olmak insan için bir ihtiyaçtır. Maslow’un ihtiyaçlar teorisinde de yeme-içme-barınma ve güvenlik ihtiyacından sonra gelen ilk sosyal ihtiyaç, ait olma ihtiyacıdır. Gerek ailede gerek sosyal hayatta gerekse iş hayatında gruba ait olması çok önemlidir. Ayrıca ait olduğu grubu, benliğine ne kadar yakın hissettiği de önemlidir. Bunlar tam olarak yerli yerine oturmadığı müddetçe birey utangaçlık halinden kurtulamaz.
Utangaçların Özellikleri
Tüm bu sebeplerden doğan utangaçlık, yaşadıkça ve yaş aldıkça bireylerin mizacı haline gelir. Bu mizaç da onları bir takım davranışlara doğru sürükler.
Birey sürekli başkalarının beklentilerine göre yaşar. Başkalarının beklentilerini her daim tahmin etmek mümkün olmadığı için birey sürekli kaygı ve korku içerisindedir. Sosyal olmak isteseler bile sosyal olamazlar. Her zaman her şeyin mükemmel olmasını isterler ve başarısızlık en istemedikleri şeydir. Bu sebeple her şeyi sürekli kontrol etmeye meyilli yaşarlar. Hata, herhangi bir birey için, özür dilemekle üstesinden gelinebilecek bir şeyken, utangaç bireyler için suçluluk duygusunu besleyen bir şeydir. Suçluluk duygusu da özgüven eksikliğini getirir. Özgüven eksikliğine bağlı olarak, utangaç bireyler, oldukları gibi görünmekten ya da oldukları hallerinden dolayı eleştirilmekten korkarlar. Tüm bunlar utangaç bireylerin, hoşgörüsüz ve mutsuz olmasına sebep olabilir.
Utangaçlıktan Kurtulmanın Yolları
Utangaçlık zamanla bir mizaç haline gelmiş olsa da ömür boyu yaşanması gereken bir kader değildir. İsteyen herkes bu durumdan kurtulabilir. Her şeyden önce “utanma”nın en temel duygulardan biri olduğunu ve bu hissin normal olduğunu bilmek gerekir.
Daha sonra her birey kendini tanımalı, hem fiziksel özellikleri hem de bireysel özellikleriyle kendini olduğu gibi kabul etmelidir. Kimse mükemmel değildir ve olamaz. Herkesin eleştirilecek yanları vardır ve eleştiriler de bireyin kendini yetiştirmesi için fırsattır. Tüm bunları göz önünde bulundurabilen birey utangaçlığını, olumsuz davranışlarını dönüştürebilmek için bir motivasyon kaynağı olarak kullanabilir. Çünkü biliyordur ki herkes hata yapabilir, herkes zaman zaman başarısızlık yaşayabilir ama başarısızlıktan kaynaklanan hoşnutsuzluk utangaç bireyi güdüleyebilir.
Utangaçlığı fırsata çevirmek çaba gerektirir ama mümkündür.
Nalan Erpolat
No Comments