“ABD Senatosu’nun ‘sosyal medya platformlarında çocukların cinsel istismarı’ konusunda düzenlediği oturuma katılan Meta, X, TikTok, Snap ve Discord yöneticileri, bu platformlarda yeterli tedbirleri almadıkları suçlamaları karşısında zor anlar yaşadı.”
“Meta CEO’su Mark Zuckerberg ABD Senatosu’nda zor anlar yaşadı. Sosyal medyanın çocuklar üzerindeki etkisinin konuşulduğu oturumda bir senatör, Zuckerberg’ü özür dilemeye zorladı.”
Geçtiğimiz günlerde yazılı ve sözlü basındaki birçok yerde bu habere şahit olduk. Bu haberleri okur ve dinlerken ister istemez elimde olmadan mitolojideki bir yaratık aklıma geldi.
Kilden Gelen Can: Golem
Golem miti, yahudi mitolojisinde yer alan 16. yüzyılda Prag’lı Haham Judah Loew Ben Bezalel tarafından yaratılmış bir canavardır.
Golem, Yahudi toplumuna hizmet etmesi ve onları koruması için kilden meydana getirilir. Bu heykelin zekâsı azdır ve ruhu da yoktur. Fakat birçok açıdan topluma yararlı olmaktadır. Alnında, doğruluk, gerçeklik anlamlarına gelen “Emet” sözü yazmaktadır.
Yahudilikte dinlenme ve ibadet günü olarak kabul edilen Şabat Günü yani cumartesi günü, Golem’in kapalı tutulması gerekmektedir. Fakat efsaneye göre Haham Judah Loew ben Bezalel, Golem’i kapatmayı unutur. Şabat Günü yani cumartesi günü Yahudiler çalışmadığı için Golem’in alnındaki “e” harfi silinip “met” sözü kalır. Bu met sözü “ölüm” anlamına gelmektedir. Nitekim, Golem, Şabat’ta kendi hâline bırakılırsa büyük bir yıkım oluşturacağı beklentisi oluşur.
Golem miti farklı bilim alanlarında (sosyoloji, psikoloi) çok sık kullanılan metoforik anlamlar içerir. Bu anlamlarda bir tanesini de yapay canlı arketipi olarak ifade edilebilen Golem’dir.
Bilimin yıkıcı sonuçları ve yanlış kullanımı üzerine sorgulamalar yapılmasını sağlamaktadır. Collins ve Pinch bilim ve Golem arasındaki semantik benzerliklere dikkat çekmektedirler. Bilim bütünüyle ne iyi, ne de bütünüyle kötüdür. Golem de ne zaman ne yapacağı belli olmayan, olağanüstü gücü nedeniyle potansiyel bir tehlike oluşturan fakat aynı zamanda nazik, sevecen ve yardımsever bir yaratıktır. Ancak ehli olmayan ellerde ve kullanımlarda bilim de tıpkı Golem gibi amacından saparak yanlış ve insanlık için sakıncalı durumlar yaratabilmektedir1.
İşte son çeyrek yüzyılda hızla karşımıza çıkan bu dahi, yaratıcı Ceo’ların bilim aracılığıyla yarattıkları Golem’lerin, bebeklerin, çocukların, insanların sahip olduğu en değerli şeyi, “aklını” nasıl yok ettiğine her gün şahit olmak ruhuma çok acı veriyor.
Adeta şizoid bir perspektif ile çarpıtılmış bakış açılarına sahip ergenler, yine çarpıtılmış güzellik algıları üzerinden sahip oldukları taze bedenlere zarar vermeye başladılar.
Çok küçük yaşta Golem’ler tarafından almaları gerektiği söylenen, almazlarsa güzel olamayacakları ve onay göremeyecekleri kozmetik ürünler, dudaklara yapılan enjeksiyonlar, yanakların içine sıkıştırılan kimyasalları görünce Golem’in kendine benzeyen yaratıklar oluşturduğu hezeyanına kapılmadan edemiyorum.
Erkek çocuklarını ise testeron hormonlarından sıkan Golem’in yaratıcıları, rekabet, savaş, şiddet ve aksiyonu her gün, her an, onların en yakınına, ceplerine oyun adı altında sokuşturuveriyor.
Golem’in yetişkinleri yakaladığı yer ise varoluşsal yalnızlıkları sıkıcı, rutin, döngüsel zamanlarına başka yetişkinlerin “instalarına” yansıttıkları gerçek olmayan yanılsamalar.
“Emet” yazısının “gerçeklik” olduğunu ve baştaki “e” harfinin silinince geriye kalan “met” yazısının da ölüm anlamına geldiğini belirtmiştik. İşte dünyamızdaki sanal dünya (golem) daha en başından alnında “met” yazısı ile aramızda dolaşıyor.
Golem’in yaratıcıları ise kendi çıkarları ve kötülükleri uğruna oluşturdukları bu cehennemden kaçabilecekleri milyon dolarlarlık sığınaklarını inşa etmeye başladılar bile.
Feray Orman
Kaynakça
- Golem: Bilim Hakkında Bilmemiz Gereken Her Şey; Harry Collins (Eser Sahibi), Trevor Pinch (Eser Sahibi), Zeki Yemez (Çevirmen)
No Comments