Baharatların Son Kullanma Tarihi Geçer mi?

İster bir ev hanımı, ister deneyimli bir aşçı olun, muhtemelen iyi stoklanmış bir baharat dolabı bulundurmanın yemeklerinizin lezzetini arttırma sırlarından biri olduğunu biliyorsunuzdur. Baharatlar yemeklerimize sadece lezzet katmakla kalmaz, yiyeceklerin bozulmasını önleyebilir ve içeriğindeki bazı bileşikler sayesinde sağlığınızın korunmasına yardımcı olabilir.

Karanfil, zerdeçal, biberiye, adaçayı ve tarçın gibi birçok yaygın baharat ve bitki, güçlü antioksidan etkilere sahiptir. Fakat her besinin bir raf ömrünün olması gibi, baharatların da bir raf ömrü olduğunu ve bu raf ömrü geçtiğinde lezzet ve sağlık üzerine olan etkilerinin azalabileceğini unutmamak gerekir.

Mutfak dünyasında baharatlar; bir bitkinin kurutulmuş köklerinden, kabuğundan veya gövdesinden yapılan çeşnilerdir. Otlar ise bitkinin kurutulmuş veya taze yapraklarıdır. Kurutulmuş otlar ve baharatların raf ömrünü belirlerken, göz önünde bulundurulması gereken durumlar türünü, işlenmesini ve depolanmasını içerir. Örneğin kurutulmuş baharatlar, kuru otlardan daha uzun süre dayanır. Ayrıca bütün hâlde duran veya daha az işlenmiş baharatların raf ömrü daha uzundur.

Kuru otların raf ömrü, tipik olarak 1-3 yıl arasında değişmektedir. Örnek olarak:

• Reyhan
• Kekik
• Biberiye
• Dereotu
• Maydanoz
• Kişniş
• Nane
• Adaçayı
• Mercanköşk
• Defneyaprakları

Verilebilir.

Öğütülmüş veya toz haline getirilmiş olan baharatlar ise 2-3 yıllık bir raf ömrüne sahiptir:

• Toz zencefil
• Sarımsak tozu
• Öğütülmüş tarçın
• Biber tozu
• Öğütülmüş zerdeçal
• Öğütülmüş kakule
• Baharat karışımları

Bütün veya öğütülmemiş baharatlar; yüzey alanlarının havaya, ışığa ve neme daha az maruz kaldığı için en uzun raf ömrüne sahiptir. Bu, aromatik yağlarını ve aroma bileşiklerini öğütülmüş muadillerinden daha uzun süre muhafaza etmelerini sağlar. Düzgün saklanırsa bütün hâldeki baharatlar dört yıla kadar muhafaza edilebilir. Örnek olarak:

• Bütün karabiber
• Hardal tohumu
• Rezene tohumu
• Kimyon tohumları
• Karanfil
• Çubuk tarçın

Verilebilir.

Tuz, boyutu ve şekli ne olursa olsun bozulmadan veya lezzetini kaybetmeden süresiz olarak kullanılabildiği için kuralın istisnasıdır.

Baharatlar nasıl muhafaza edilmelidir?

Baharatların muhafaza edilmesinde en altın kural; havaya, ışığa ve ısıya maruz kalmalarını en aza indirmektir.

Baharatları tezgâhta ve ocağın yanında şeffaf kaplarda saklamak kullanışlı ve estetik olarak hoş olsa da ne yazık ki aromalarını kaybetmelerine sebep olmaktadır. Bununla birlikte bağışıklık sisteminiz için faydalı olan etkilerinde de bir azalma olacağı kaçınılmazdır.

Ayrıca baharatların sıkıca kapatılmış, gözeneksiz kaplarda saklanması gerekmektedir. Cam veya seramik kaplar temizlenmelerinin kolay olması, havayı ve nemi dışarıda tutma konusunda harika bir iş çıkarmaları sebebiyle en iyi seçenekler arasındadır. Plastik kaplar da sıklıkla tercih edilmektedir. Ancak ne yazık ki plastik kaplar havayı geçirmektedir ve farklı baharatların renklerini ve kokularını emebilirler.

Soğutma gerekli olmasa da kırmızı biber ve acı biber gibi kırmızı baharatlar buzdolabında tutulursa renklerini daha uzun süre koruyabilirler. Benzer şekilde susam ve haşhaş tohumu gibi yağ içeren çeşnileri buzdolabında saklamak, kokuşmalarını önleyecektir.

Nemin baharatlarınızın lezzetini ve dokusunu hızla bozabileceğini ve potansiyel olarak küflenmelerine neden olabileceğini unutmayın. Baharat kaplarınızın herhangi birinde küf fark ederseniz, söz konusu ürünü atın.

Baharatlarınızı doğrudan kaplarından serpmek yerine buharda pişirilen sıcak yiyeceklere eklemeden önce kaptan çıkarmak için temiz bir kaşık kullanarak kuru tutabilirsiniz.

Özetle, kullanım süresini doldurmuş baharatları tüketmek tehlikeli değildir ancak zamanla aroma ve lezzetlerini kaybederler. Raf ömrünü uzatmak, israfı önlemek ve gıda bütçenizi daha da genişletmek için baharatlarınızı daima ısı, ışık, hava ve nemden uzak tutun.
 
 
Uzm. Dyt. Şeydanur Özpınar
 
 

Referanslar ve Kaynakça:

1. Gottardi, D., Bukvicki, D., Prasad, S., & Tyagi, A. K. (2016). Beneficial effects of spices in food preservation and safety. Frontiers in microbiology, 7, 1394.
2. Jiang, T. A. (2019). Health benefits of culinary herbs and spices. Journal of AOAC International, 102(2), 395-411.