Proteinler, sağlık için oldukça önemli olan makro besin ögelerinden birisidir. Aslında bu isim, “birincil” veya “ilk yer” anlamına gelen Yunanca “proteos” kelimesinden gelmektedir. Proteinler, uzun zincirler oluşturmak üzere bir araya gelen aminoasitlerden oluşur. Dolayısıyla bir proteini, her bir boncuğun bir aminoasit olduğu bir boncuk dizisi olarak düşünebilirsiniz.
Vücudunuzdaki binlerce farklı proteinin oluşmasına yardımcı olan 20 aminoasit vardır. Bu sayede oluşan binlerce protein, birbirinden farklı oldukça önemli roller üstlenmektedir. Bugün sizinle, proteinlerin önemli beş işlevini konuşacağız.
1. Büyüme ve Gelişme
Vücudunuzdaki dokuların ve organların büyümesi, gelişebilmesi ve bakımı için proteine ihtiyacı vardır. Ancak vücudumuzdaki proteinler sürekli bir döngü içerisindedir. Bazen doku üretmek veya onarmak için protein yıkımı olurken bazen de ihtiyaç dahilinde (hamilelik, hastalıklar gibi) protein ihtiyacı artış göstermektedir.
Yaralandığınızda, iyileşme sürecinde yüksek oranda proteine ihtiyaç duyulur. Bu dönemlerde protein tüketimi arttırmak oldukça önemlidir.
2. Vücuttaki Biyokimyasal Reaksiyonların Devamlılığı
Enzimler, hücrelerinizin içinde ve dışında gerçekleşen binlerce biyokimyasal reaksiyona yardımcı olan proteinlerdir.
- Enerji üretimi
- Kanın pıhtılaşması
- Kasların kasılması gibi birçok biyokimyasal olay, enzimlerin varlığı ile gerçekleşir. Enzimlerin doğru ve sistemli bir şekilde çalışabilmesi ise vücudunuzda yeteri kadar protein olmasına bağlıdır.
3. Proteinler haberci özelliklere sahiptir
Adını sıkça duyduğunuz hormonlar, protein yapıdadır. Hormonlar; hücreleriniz, dokularınız ve organlarınız arasındaki iletişime yardımcı olan protein yapılı kimyasal habercilerdir. Endokrin dokular veya bezler tarafından üretilip salgılanırlar ve daha sonra kanınızda hücre yüzeyindeki protein reseptörlerine bağlanacakları hedef dokulara veya organlara taşınırlar.
Hormonlar üç ana gruba ayrılmaktadırlar:
- Protein ve peptitler: Bunlar yüzlerce aminoasitin bir araya gelmesiyle üretilmektedir.
- Steroidler: Bunlar yağ kolesterolünden üretilmektedir. Seks hormonları olarak adlandırılan testosteron ve östrojen steroid bazlıdır.
- Aminler: Bunlar uyku ve metabolizmayla ilgili hormonların yapımına yardımcı olan triptofan veya tirozin amino asitlerinden yapılır.
İşte tüm bu hormonların doğru şekilde çalışabilmesi için proteine ihtiyaç duyulmaktadır.
4. Asit-baz Dengesi
Protein, kanınızdaki ve diğer vücut sıvılarınızdaki asit ve baz konsantrasyonlarını düzenlemede hayati bir rol oynar. Asitler ve bazlar arasındaki denge pH ölçeği kullanılarak ölçülür. 0 ila 14 arasında değişir; 0 en asidik, 7 nötr ve 14 en baziktir. Çeşitli tamponlama sistemleri, vücut sıvılarınızın normal pH aralıklarını korumasını sağlar.
PH’daki hafif bir değişiklik bile zararlı veya potansiyel olarak ölümcül olabileceğinden, sabit bir pH gereklidir. Vücudunuzun pH’ı düzenlemesinin bir yolu proteinlerdir. Bir örnek vermemiz gerekirse, kırmızı kan hücrelerini oluşturan bir protein olan hemoglobin kolaylıkla akla gelebilir. Hemoglobin az miktarda asit bağlayarak kanınızın normal pH değerinin korunmasına yardımcı olur.
5. Bağışıklık Sisteminin Çalışması ve Denetlenmesi
Proteinler enfeksiyonla savaşmak için immünoglobulinlerin veya antikorların oluşmasına yardımcı olur. Antikorlar, vücudunuzu bakteri ve virüs gibi zararlı istilacılara karşı korumaya yardımcı olan kanınızdaki proteinlerdir. Bu antikorlar olmasaydı, bakteriler ve virüsler serbestçe çoğalabilir ve neden oldukları hastalıklarla vücudunuzun doğru bir şekilde çalışabilmesine engel olabilirlerdi.
Vücudunuz belirli bir bakteri veya virüse karşı antikor ürettiğinde, hücreleriniz bunları nasıl yapacağını asla unutmaz. Yani antikorlar, aynı zamanda sizin bağışıklık sisteminizin hafızasını oluşturmaktadır. Bu sayede bağışıklıkta gelişmektedir.
Özetle, proteinlerin vücudumuz ve sağlığımız birçok önemli rolü bulunmaktadır. Hızlı kilo verebilmek veya herhangi bir sebeple yetersiz protein tüketmek, vücut bütünlüğünüzü muhafaza edebilmenizi engelleyecektir. Kaliteli protein kaynaklarını muhakkak düzenli olarak tüketmeye özen göstermelisiniz.
Uzm. Dyt. Şeydanur Özpınar
Kaynakça
- Cooper, G. M. (2000). The central role of enzymes as biological catalysts. Sinauer Associates.
- Cuesta, S. M., Rahman, S. A., Furnham, N., & Thornton, J. M. (2015). The classification and evolution of enzyme function. Biophysical journal, 109(6), 1082-1086.
- Elango, R., & Ball, R. O. (2016). Protein and amino acid requirements during pregnancy. Advances in nutrition, 7(4), 839S-844S.
- Hatzimanikatis, V., Li, C., Ionita, J. A., & Broadbelt, L. J. (2004). Metabolic networks: enzyme function and metabolite structure. Current opinion in structural biology, 14(3), 300-306.
- Lamanda, A., Cheaib, Z., Turgut, M. D., & Lussi, A. (2007). Protein buffering in model systems and in whole human saliva. PLoS One, 2(2), e263.
No Comments