Zeus’un Kardeşlerini Kurtarışı

12 Titan’ın en küçüğü, babası Uranos’u deviren Kronos

 

İndeks

Yaratılış | Bölüm 1
Zeus’un Kardeşlerini Kurtarışı | Bölüm 2
Titanomahia | Titanlar ve Tanrıların Savaşı | Bölüm 3
5 İnsanlık Çağı | Bölüm 4
Prometheus | Bölüm 5
Pandora | Bölüm 6

 
Mitoloji köşesinin ilk yazısı Yaratılış‘ta Kronos’un, kendisinin babasını tahtan indirdiği gibi çocuklarının da onu devirmeye kalkacağından endişe etmesinden bahsetmiştim. Bunun gerçekleşmesini engellemek için çocuklarını yuttuğunu hatırlıyorsunuzdur. Bugün bu mitin neyi temsil ettiğinden bahsedeceğim öncelikle.

“Kronos” adı size neyi çağrıştırıyor?

Zamanı diyenler haklılar. Kronos, Yunancada “zaman” anlamına gelir. Ve bildiğiniz gibi zaman; yarattığı her ānı, bir sonraki ānda yok eder.

Metaforlar üzerine kurulu olan Yunan mitolojisi, var olan zamanın bir sonraki anda yok olmasını çocuklarını yutan Kronos mitiyle açıklar. 😉

Gelelim bu durum karşısında çocukların annesinin ne hissettiğine. Elbette çocuklarınının doğar doğmaz kendisinden alınıp babalarının midesini boylamasından Rhea oldukça rahatsızdır. Sonunda canına tak eder ve altıncı çocuğunu (Zeus’u) gizlice doğurup Kronos’a da kundağa sarılı bir taş verir. Kronos da bebeği yerine kundağa sarılı bu taşı yutar. Bütün bunları ilk yazıdan zaten anımsıyorsunuzdur.

Rhea ve Kronos’un 3’ü kız, 3’ü erkek olan çocuklarını da doğum sırasına göre bir kez daha analım:

• Hestia
• Demeter
• Hera
• Hades
• Poseidon
• Zeus

Kronos’un hüküm sürdüğü Altın Çağ‘dan ilk yazıda detaylı bahsettiğim için burada yeniden değinmiyorum. Kız ve erkek kardeşleri babasının midesinde tutsakken Rhea’nın, annesi Gaia’ya emanet ettiği Zeus’a neler olmuş ona bakalım biz.

Zeus

Hesiodos,¹ Theogonia’sında Zeus’un yetiştirilme tarzı hakkında “hızlı büyüdüğü” dışında bir şey söylemezken diğer kaynaklarda daha ayrıntılı açıklamalarla karşılaşıyoruz.

Apollodoros’a² göre Rhea, Zeus’u bir mağarada doğurur. Doğumun hemen ardından bebeği, Melisseus’un kızları Adrasteia ve Ida’ya verir. Onlar Zeus’u dişi keçi Amalthea’nın sütüyle beslerken Kuretalar³ mağarayı korur ve Kronos bebeğin ağlamasını duymasın diye kılıçlarını tunç kalkanlarına vurarak gürültü çıkarırlar. Gaia’nın gözleri de torununun üzerindedir.

Benzer bir açıklamayı da Diodorus Siculus⁴ yapar. Tek farkla Zeus’un büyüdüğü yer Girit değil, İda Dağı’dır onun anlatısında.

Daha birçok farklı söylence varsa da yaygın olarak bunlar bilindiğinden bu kadarından bahsetmekle yetineceğim. Zeus’un çocukluğuna ait önemli bir yere sahip olan Amalthea’dan ise biraz daha detaylı söz etmek istiyorum.

Amalthea

Yunan mitolojisinde sıklıkla bahsedilen Amalthea, Zeus’un üvey annesidir.

Yunanca “şefkatli tanrıça” anlamına gelen Amalthea ile ilgili de farklı anlatılar söz konusu. Bazen Girit’te bir mağarada bebek-tanrıyı emziren keçi, bazen de bu keçinin sahibi bir nympha⁵ olarak karşımıza çıkar.

Heiodos’un Theogonia’sının temsil ettiği geleneğe göre ise Rhea, Zeus’u Girit’in bir dağındaki mağarada emzirmesi için Adamanthea‘ya⁶ bırakır. Amalthea ise Adamanthea’nın ikizidir.

Nympa mı, keçi mi olduğuna dair farklı anlatılar söz konusu olsa da öldüğünde olanlar hakkında söylenceler birleşir. Zeus, onu, Capra takımyıldızı olarak gökyüzüne yerleştirir ve üvey annesini onurlandırmak için derisinden koruyucu aegis’ını yapar. (Aegis, doğaüstü güce sahip olduğu düşünülen deri pelerin veya göğüs zırhıdır.)

Bu da başka bir tuhaflığı işte bu tanrıların. Kim annesinin dersini yüzüp kendine zırh yapar. 🤦🏼‍♀️

Biraz da Kronos ve Rhea’nın yaşadığı Othrys Dağı’nda neler oluyor ona bakalım. Evet, Titanlar Olimpos’da değil, Othrys’de yaşıyorlar.

Othrys Dağı

Kronos ve Rhea, Titanların hepsi olmasa da birçoğuyla birlikte Othrys Dağı’nda bir kalede yaşamaktadır. Bu kaleyi de anne ve babaları, Uranos ve Gaia inşa etmiştir.

Kronos’un babası Uranos’a saldırdığı yer olan bu dağda, Zeus da Kronos’un karşısına çıkacaktır.

Oldukça ürkütücü bir yerdir Othrys Dağı. Tanrıların kralı Zeus bile, buraya geldiğinde şaşkınlıkla ağzı açık kalacaktır.

Titanların yaşadığı yeri de gördüğümüze göre Kronos neler yapıyor ona bakalım.

Kronos

Babasına karşı darbe girişimi sırasında annesinin karnından kurtardığı yabanıl kardeşleri Hekatonkheirler ve Kikloplara, Kronos’un tanıdığı özgürlük ne yazık ki kısa süreli olur. Kardeşlerine mutlak bir özgürlük vermek yerine, tahtını güvence altına alır almaz onları bu sefer de Tartaros’a hapseder. (Bu daha sonra bedelini ödeyeceği bir seçim olacaktır.)

Adamantin⁷ metalinden yapılmış duvarlara sahip bir hapishaneye kapatır kardeşlerini. Fakat bu kırılmaz metal yeterli gelmemiş olmalı ki Kronos’a, zehir tüküren ejderha Campe’yi (Kampê) de kardeşlerinin başına gardiyan diker. Tüm bu önlemlerden Kronos’un, kardeşlerinin ne kadar büyük bir yıkıma yol açabileceklerini çok iyi bildiğini anlıyoruz.

Çocuklarının bir kez daha hapsedilmesi Gaia’yı elbette yeniden sinirlendirir ve hayâl kırıklığına uğratır. Kızı Rhea, Kronos’u devirmek için yardımını istediğinde bu öfkesinin de kızına olumlu cevap vermesinde payı olacaktır kuşkusuz.

Kronos’un Diğer Bir Çocuğu

Okeanid⁸ Philyra’dan da⁹ bir çocuğu olur Kronos’un. Birçok önemli mitte karşımıza çıkacak olan bu çocuk, sentor Kheiron’dur.

Kendisinden kısaca bahsedeyim:

Sentor olarak da bilinen yarı at, yarı insanların en bilgili ve yeteneklisidir Kheiron. Başta Akhilleus¹⁰ ve Asklepios¹¹ olmak üzere birçok kahramanı hekimlik, cerrahlık, ahlâk, erdem, müzik bilgisi, savaş ve av konusunda eğitecektir. Hatta Apollon’un bile ondan ders aldığı söylenir. Pelion Dağı’nda bir mağarada yaşar. (Pelion Dağı’nın adı da ilerde birçok önemli mitte geçecek.)

Gelelim en önemli soruya. Kronos onu neden yutmamıştır?

Sebebi basit. Kheiron’un annesi bir Titan değil, Okeanid’dir (deniz perisi) ve Kronos böyle bir çocuğun kendisi gibi kudretli bir Titanı deviremeyeceğini gayet iyi bilir. Bu sebeple de bu çocuğu yutmaz.

Kronos’un olduğu söylenen bir iki çocuk daha olsa da o mitler, anlatımdan anlatıma çok değişiyor. Kiminde baba Kronos, kiminde Tartaros, kiminde ise Zeus. Şüphe bırakmadan Kronos’un olduğu söylenen çocuklar; 6 Olimposlu ve Kheiron’dur.

Kronos cephesinde olanları da gördüğümüze göre Zeus’a geri dönebiliriz.
 

Zeus’un Kardeşlerini Kurtarışı

 
Yakışıklı bir delikanlı olarak büyüyen Zeus, babasını devirebilecek yaşa geldiğinde, Kronus’u nasıl yenebileceğine dair Metis’e danışır.

Metis

Okeanidlerden biri olan Metis, ilk 12 Titan arasında yer alan Okeanos ve Tethys’in kızıdır. İlahi bilgi ve kutsal akıl, yani “hikmet” tanrıçasıdır.

Metis, Zeus’un babasını devirme konusundaki kararlılığına hayran olsa da bu işe tek başına kalkışmaması konusunda uyarır genç tanrıyı. Güçlü müttefikleri olmadan Kronos’a meydan okumamasını tavsiye eder. Kronos’la teke tek çarpışmaya kalkarsa bunun bir intihar girişimi olacağı açıktır çünkü. En iyi müttefikler de babasının karnında hapis tutulan kardeşleri olacaktır. Bu sebeple Metis, Kronos’un yuttuğu çocukları kusmasını sağlayacak bir iksir hazırlar ve Zeus’a verir.

(Zeus’un eşleri yazısında detaylı bahsedecek olsam da burada da Metis’in, Zeus’un ilk eşi, Athena’nın da annesi olacağını söyleyeyim.)

Zeus’un Kronos’la görüşebilmesi ve bir şekilde babasına Metis’in hazırladığı iksiri içirmesi gerekmektedir.

Bu noktada annesi Rhea, Zeus’a yardım eder ve Zeus’u Kronos’un sakisi olarak Othrys Dağı’ndaki kaleye alır. Bu görevi sayesinde iksiri babasının içkisine katma şansı yakalayabilecektir.

Plan kusursuz işler ve Kronos önce, son olarak yuttuğu taşı, ardından da diğer çocuklarını kusar. Çocuklar, tanrı oldukları için zarar görmemişlerdir ve hepsi Zeus gibi birer yetişkindir. Kardeşleri Zeus’a minnettar kalır ve onu liderleri yaparlar.

Bu noktada Kronos, hain sakinin aslında kudretli oğlu Zeus olduğunun farkına varır.

Beş kardeş kurtulmuş olsa da bu altısının babalarını kolaylıkla devirebilecekleri anlamına gelmez. 10 yıl sürecek olan Titanomahia yani “Titanlar ve Tanrılar Savaşı” işte bu şekilde başlar.

Bu savaş ise bir sonraki yazının konusu 😁
 
 

Devamı için tıklayınız.

 
 

Açıklamalar:

1. Hesiodos: Yunan didaktik şiirinin babası olarak bilinen, bilim insanlarınca MÖ 750-650’li yıllarda aktif olduğu düşünülen ünlü ozan. Theogonia‘da Hesiodos, Yunan inanışını bir anlamda standart bir hale getirmiştir. Konusu genel olarak evrenin, dünyanın ve tanrıların kökeni, varoluşları olan eser, Yunan tanrıları hakkında çok fazla bilgi vermekte ve bugün bile bir başvuru eseri niteliği taşımaktadır. – Vikipedi    ⇡⇡⇡

 

---

 

2. Apollodoros: – Atinalı Apollodoros (Apollodorus) MÖ 180 – MÖ 120 arasında yaşamış Yunan bilgini, tarihçisi ve dil bilgisi uzmanıdır. Babası Asklepiades’tir. Çağdaşı Dionysius Thrax ile birlikte, Babilli Diogenes, Stoacı Panaetius ve Semadirek’li dil bilimci Aristarkus’un öğrencisiydi. Büyük olasılıkla MÖ 146 civarında Bergama’ya gitmek için İskenderiye’den ayrıldı (belki kaçtı). Sonunda Atina’ya yerleşti. Vikipedi    ⇡⇡⇡

 

---

 

3. Kureta: Zeus’un annesi Giritli ana tanrıça Rhea’nın rahipleridir. Zeus efsanesinde rol oynayan bu cinlerin toprağın oğulları oldukları da söylenir. – Vikipedi    ⇡⇡⇡

 

---

 

4. Diodorus Siculus: Yaklaşık MÖ 90 – MÖ 30, yılları arasında yaşamış Sicilya, Agyrium doğumlu Yunan tarihçidir. Bibliotheke Historike (Tarih Kitaplığı) adlı eseriyle ünlüdür.- Vikipedi    ⇡⇡⇡

 

---

 

5. Nympha veye Nemf: yeri ve denizi dolduran sayısız çokluktaki dişi, tanrısal varlıklardır. Ölümsüz değillerdir ama tanrılar gibi ambrosia ile beslendiklerinden çok uzun yıllar yaşarlar ve hep genç ve güzel kalırlar. Ambrosia balımsı bir maddedir ve uzun yıllar yaşamayı sağlar doğurganlık ve zariflik simgesidirler. Mitlerde genellikle güzellikleri yüzünden başlarından geçenler anlatılır. Genel olarak bu perilerin güzelliğine vurgu yapılır.
    
   Çok sayıda nemf türü vardır ve bunlar yaşadıkları yerlere göre ayrı adlar alırlar. Dağlarda, akarsularda, meşe ağaçlarında, göllerde, çeşmelerde, kaynaklarda, nehirlerde, bataklıklarda yaşarlar. – Vikipedi    ⇡⇡⇡

 

---

 

6. Adamanthea: Zeus’u babası Kronos’tan gizleyerek büyüten peri. Adı, “evcilleştirilemez” anlamına gelen Yunanca “ἀδάμας” ve tanrıça anlamına gelen Yunanca “θεά” kelimesinden gelmektedir.
    
   Adamanthea, keçi Amalthea ile birlikte Zeus’un üvey anneleri olarak saygı görür. – Wikipedia    ⇡⇡⇡

 

---

 

7. Adamantin: Bileşimi çok sert olan ve “tanrıların metali” olarak da anılan adamantin; kırılmaz, kararmaz, hafif ve esnek olarak tanımlanır.
    
   Yunan mitolojisinde adamantin ile karşılaştığımız mitler:
    
   ◦ Kronos, adamantinden yapılma bir orakla babası Uranos’u hadım eder. Üstelik bu orağı annesi vermiştir kendisine.
    
   ◦ Tartaros’taki kapılar, adamantinden yapılmış devasa bir kapı tarafından korunur. Kronos, yabanıl kardeşleri Hekatonkheirler ve Kiklopları bu kapıların ardına hapseder.
    
   ◦ Prometheus, Kafkas Dağları’na adamantinden yapılmış zincirlerle tutsak edilir.
    
   ◦ Perseus, Gorgon Medusa’nın başını kesmek için adamantin bir orak veya kılıç kullanır.
    
   – Fandom    ⇡⇡⇡

 

---

 

8. Okeanidler veya Oceanidler: Tethys ile Okeanos’un çocuklarına verilen isimdir. Okeanidlerin hepsi peri yani nemfdir (nympha). Her okeanid belli bir nehir, göl, okyanus veya su kaynağının betimlemesi ve tanrısıdır. Sayılarının 3000’i aştığı düşünülmüştür. Uzun süre yaşasalar da ölümsüz olarak tanımlanmamışlardır. – Vikipedi    ⇡⇡⇡

 

---

 

9. Philyra: Titans Okeanos ve Titan Tethys’in su perisi kızları olan 3.000 okeanid’den biridir.
    
   Kronos ve Philyra, Pelion Dağı’nda birlikte oldukları esnada Rhea’ya yakalanırlar. Karısının gazabından korkan ve dört nala kaçabilmek için aygır şeklini alan Kronos belli ki koşmak yerine önce birlikteliğin keyfini sürmüş ki doğan bebek yarı at, yarı insan olmuş. 🤦🏼‍♀️
    
   Philyra, bebeğin durumunu gördüğünde ondan tiksinir ve Kheiron’u terk eder. Böylesine canavarca bir çocuğa sahip olmanın utancına dayanamaz ve tanrılara kendisini başka bir şeye dönüştürmeleri için dua eder. Tanrılar da kendisini ıhlamur ağacına çevirir.
    
   Etrafta gördüğünüz ağaçlara, çiçeklere şefkatle yaklaşın, çoğu birer genç kadın ya da genç erkek: Ihlamur (Philyra), defne (Daphne), anemon (Adonis), nergis (Narcissus)
    
   – Wikipedia    ⇡⇡⇡

 

---

 

10. Akhilleus: Annesi tanrı, babası ölümlü bir kral olan yarı tanrıdır. Peleus ile su tanrıçası olan Thetis’in oğludur. Dünyanın en büyük savaşçısı kabul edilir. Yunan mitolojisinin en önemli kahramanlarından biridir. Truva Savaşı’nın Grek kahramanlarının başında gelmekte ve Homeros’un İlyada eserinde Greklerin en büyük savaşçısı olarak başkarakterdir. – Vikipedi    ⇡⇡⇡

 

---

 

11. Asklepios: Tıbbın ve sağlığın tanrısı.
     
    Yılanlı asası ile Yunan söylencelerinde Apollon’un oğlu olarak geçer. Buna göre; Teselya Kralı’nın kızı Koronis tanrı Apollon ile ilişkiye girer ve ondan gebe kalır. Ne var ki tanrının çocuğunu karnında taşırken Arkadya’dan gelen bir yabancıyı da yatağına alır. Bu haberi tanrıya kutsal kuşu olan karga verir. Apollon, kız kardeşi Artemis’i Koronis’i cezalandırmak üzere görevlendirir. Artemis de kadını bir odun yığınının üzerinde diri diri yanmaya mahkûm eder. O ateş öyle büyüktür ki o zamanlar köpükler gibi ak olan karga tüyleri, o günden sonra is karası rengi olur. Kadın alevler üzerinde can vermek üzeredir. Bu esnada Apollon çocuğunu Koronis’in karnından alır. Çocuğu yetiştirmesi için at adam Kheiron’a verir. – Vikipedi    ⇡⇡⇡